Афіцыйна размаляваць дзевяціпавярховік: “Галоўнае, каб без гвалту і крыві”

01/11/2013 - 15:28

Удзельнікі праекта Signal пачалі з выдання альманаха, прысвечанага гарадскому стрыт-арту, арганізавалі некалькі міжнародных семінараў на тэму вулічнага мастацтва і цалкам афіцыйна расфарбавалі фасады жылых дамоў у Гомелі і Магілёве. Пра гэта ды іншае Еўрарадыё гутарыць з каардынатарам праекта Алегам Ларычавым.

“Першы раз паўсюль аднолькава: такіх акцый асцерагаюцца”

Еўрарадыё: Ці шмат публічных акцый вы ўжо правялі, што дзе размалявалі?

Алег Ларычаў: Вялікіх акцый было дзве. У Магілёве, у Ленінскім раёне, і ў Гомелі — ў Чыгуначным. Размалявалі 9 вялікіх фасадаў на будынках.

Еўрарадыё: Наколькі я разумею, вы гэта рабілі са згоды мясцовых уладаў. Ці ахвотна яны ішлі на кантакт?

Алег Ларычаў: Мы пазітыўна ўражаныя кантактамі з мясцовымі ўладамі. Наша ўмова: мы не просім грошай — яны не лезуць у творчасць. Спачатку, вядома, была бачная насцярога, боязь, але ў працэсе чыноўнікі разумелі, што мы не вандалы, што людзі ўмеюць маляваць. Пасля складаліся досыць даверлівыя адносіны: фактычна, ніякіх паперак, узгадненняў не было.

Аўтар гэтага графіці — пінчук mutus...

Еўрарадыё: А якая працэдура, каб дазволілі дом размаляваць?

Алег Ларычаў: Гэта залежыць ад канкрэтнага чалавека. І ў Магілёве, і ў Гомелі мы знаходзілі саюзніка ў адміністрацыі, які разумеў, што гэта добра для горада. І з ім мы ўжо ўзгаднялі ўсё. Напэўна, ёсць нейкая фармальная працэдура, якая займае шмат часу. У Гомелі ўзгадняў найперш галоўны архітэктар раёна. Ён вызначае: ці не з’яўляецца дом гістарычнай каштоўнасцю, ці будзе малюнак і колеры пасаваць фасаду дома. Пасля імправізаваная камісія з кіраўніка адміністрацыі раёна, яго намесніка і начальніка жыллёвай гаспадаркі вырашае пытанне. Калі праблемы і ўзнікалі, то, відаць, таму што гэта новае.

Еўрарадыё: А паміж сабой чыноўнікі адрозніваюцца? У Мінску, у рэгіёнах, з кім прасцей дамовіцца?

Алег Ларычаў: Першы раз паўсюль аднолькава такіх акцый асцерагаюцца. Але яны баяцца не таго, што мы намалюем нейкую правакацыю, а таго, што людзі не зразумеюць.

Еўрарадыё: А яны разумелі?

Алег Ларычаў: Шмат розных выпадкаў было. Нехта пачынае абурацца, калі малюнак недароблены. Праз некалькі дзён, калі ўсё гатова, гэты ж чалавек кажа, што ўсё крута, усё падабаецца. У Гомелі адна бабуля выклікала міліцыю, бо ёй асабіста не падабаўся малюнак. Але мясцовыя жыхары сталі на нашу абарону, і тая ж міліцыя папрасіла толькі на наступны раз прынесці афіцыйную паперку, што можна маляваць. Бо тады былі выхадныя.

Нашы малюнкі, збольшага, не нейтральныя. Частцы людзей яны падабаюцца, частцы — не. Але файна, што гэта выклікае дыскусіі, і людзі не застаюцца абыякавымі. І калі нехта зусім супраць — гэта не дрэнна, дрэнна было б, каб было ўсё адно.

Еўрарадыё: Гэта нейкія тэматычныя малюнкі? Можа, сацыяльна значныя?

Алег Ларычаў: Не ўсё можна назваць сацыяльна значным, але тыя мастакі, каго прасоўваем мы, укладаюць у малюнкі свой сэнс, мэсадж. Звычайна, аўтары свае працы не каментуюць і кожны гараджанін можа счытваць іх па-свойму. Увогуле, калі казаць пра мастацтва ў публічнай прасторы, вельмі важна, каб праца не была занадта шакуючай, бо ўсё ж гэта публічная прастора, там дзеці, пажылыя людзі. Але і нельга, каб малюнак быў “ні пра што”. Таму мы спрабуем рабіць малюнкі з сюжэтам, з сэнсам, якія б не пакідалі людзей абыякавымі.

“Графіці — гэта хвароба ўзросту, якую трэба перажыць”

Еўрарадыё: А як праходзіць сам працэс? Можа, вас міліцыя ахоўвае, каб іх калегі выпадкова не затрымалі?

Алег Ларычаў: У Магілёве, напрыклад, адміністрацыя даслала факсы ў мясцовыя апорныя пункты, каб нас не чапалі. Да таго ж, у нас быў штаб у пастарунку, мы там захоўвалі фарбу, пілі гарбату. У Гомелі міліцыю адмыслова не папярэджвалі, але сустрэчныя міліцыянты былі ў курсе, што акцыю дазволіла адміністрацыя раёну.

Еўрарадыё: Вашы мастакі — гэта вандалы ў мінулым ці людзі з профільнай мастацкай адукацыяй?

Алег Ларычаў: Цікавых вулічных мастакоў у Беларусі не так шмат. Іх можна падзяліць на дзве катэгорыі: пост-графіці і стрытарцеры ад пачатку. Пост-графіці — тыя, хто пачынаў з малявання свайго імя, у тым ліку, тэгінг. Іншая катэгорыя — тыя, хто ніколі не маляваў графіці, а ад пачатку малявалі сюжэты, малюнкі з нейкім сэнсам. Па адукацыі гэта абсалютна розныя людзі. Бываюць архітэктары, дызайнеры, бываюць людзі без мастацкай адукацыі — самавучкі. Уменне маляваць на вуліцы ніяк не залежыць ад адукацыі. Але на маю думку, у людзей з архітэктурнай адукацыяй працы больш прадуманыя ў плане абыгрывання гарадской прасторы.

Еўрарадыё: А каго больш: тых, хто хацеў бы маляваць нейкія асэнсаваныя працы, ці тых, хто ўсё жыццё з задавальненнем бамбіў бы сваё імя ды бегаў ад міліцыі?

Алег Ларычаў: Этап нэймрайцінга, калі людзі проста пішуць сваё імя, абыйсці немагчыма. Гэта хвароба росту, на маю думку, якую трэба перажыць. Некаторыя з гэтага вырастаюць, некаторыя — не. Вядома, больш тых, каму прасцей напісаць сваё імя і не задумвацца. Увогуле, сутыкаешся з сітуацыяй, калі графітчык піша сваё імя, клёва малюе, тэхнічна робіць свой шрыфт, прыдумляе эскіз і гэта ўжо пост-графіці, з нейкай думкай. Але ён ўсё адно упісвае туды свой шрыфт, бо для яго гэта сакральна, без гэтага ён не можа. Варта аддзяляць класічнае графіці ад стрыт-арта.

З балонам у руцэ — гомельскі вулічны мастак Keon, які далучыўся да хлопцаў "у працэсе" працы ў Гомелі

“Гарадскія ўлады мусяць больш давяраць гараджанам”

Еўрарадыё: Калі параўноўваць развіццё вулічнага мастацтва ў нас і за мяжой, вялікая розніца будзе?

Алег Ларычаў: Калі параўноўваць адносіны вулічных мастакоў з уладамі, дык паўсюль сітуацыя будзе ў нечым падобная. Проста хтосьці пачаў працэс камунікацыі раней, хтосьці пазней. У Еўропе ўсё пачыналася з таго, што гарадскія ўлады вымушаныя былі змагацца з графіці-вандалізмам. І пачалі праходзіць легальныя фестывалі, акцыі. У свеце існуе два падыходы: нямецкі варыянт і бразільскі. Нямецкі варыянт — усё па змоўчванні забаронена. Бразільскі варыянт — усё па змоўчванні можна. Адзінае, каб гэта былі не тэгі, каб гэта было яскрава. Але ў плане кантролю над сітуацыяй гарадскіх уладаў не працуе ніводзін варыянт. У Германіі многія малююць насуперак, па-за законам, і атрымліваюць ад гэтага кайф. У Бразіліі іншая сітуацыя — усё адно вандалы і тэгеры застаюцца па-за законам, і менш іх не становіцца.

...а гэтага — grino (Рэчыца/Масква). Абодва творы, відавочна, прысвечаныя пошукам сэнсу жыцця.

Еўрарадыё: А які варыянт бліжэйшы нам, куды рухацца?

Алег Ларычаў: Гарадскія ўлады мусяць больш давяраць гараджанам, мастакам, у тым ліку. І, можа быць, такі падыход: мастак уначы нешта малюе, а калі праца нікому не замінае, і ніхто не скардзіцца — яна застаецца.

Еўрарадыё: А ў Мінску рэальна размаляваць нейкі будынак у цэнтры, напрыклад? Ці гэта абавязкова спальны раён мусіць быць?

Алег Ларычаў: Шмат дзе ў свеце нельга чапаць архітэктурныя ансамблі, цэльныя. У нас — у тым ліку. Мяркую, можна было б маляваць у дворыку, у цэнтры. Галоўная праблема, не чапаць выгляд з боку, дзе гуляюць турысты, фатаграфуюць.

Еўрарадыё: Ці былі прыклады, калі мясцовыя чыноўнікі прасілі падкарэктаваць эскізы, нешта прыбраць з малюнка?

Алег Ларычаў: Вядома, чыноўнікі хочуць кантраляваць працэс, умешвацца ў творчасць. Але калі яны прапануюць свае тэмы, то гэта іх замова, няхай тады аплачваюць па камерцыйных коштах. Калі мы робім сваю акцыю, мы даем мастакам права рабіць тое, што яны хочуць. Найбольш праблем было ў Гомелі, але ў працэсе амаль усе пытанні зняліся. І наступным разам, калі мы працягнем, гэты х праблем там ужо не будзе. Нельга сказаць, што нейкія эскізы цэнзураваліся. Тыя эскізы, якія на пачатку выклікалі пытанні, мы дамовіліся зрабіць увесну. Ёсць пэўны набор заўваг, каб не было крыві, гвалту, але гэта больш просьбы, і гэта можна абмяркоўваць у працэсе.

“У чыноўнікаў цяпер ёсць зацікаўленасць у развіцці гарадской прасторы”

Еўрарадыё: А ці можна зарабляць на стрыт-арце?

Алег Ларычаў: Вулічныя мастакі звычайна зарабляюць на афармілаўцы. Яны распісваюць будынкі звонку, афармляюць кватэры, робяць рэкламныя малюнкі. У Беларусі ёсць дзве камерцыйныя кампаніі, якія займаюцца афармленнем, але ні да стрыт-арта, ні да графіці гэта дачынення не мае. Ёсць вулічныя мастакі, якія малююць нелегальна, або ў межах акцыі легальна свае ідэі, а звычайна займаюцца камерцыйнай афармілаўкай. Расцэнкі ў нас амаль такія ж як у Еўропе: ад 20 да 60 долараў за квадратны метр.

Еўрарадыё: Калі ацэньваць беларускія гарады, ці шмат змянілася за апошнія пяць-дзесяць гадоў?

Алег Ларычаў: Цяпер з’явілася мода на стрыт-арт. Шмат хто пачынае рабіць нешта асэнсаванае на вуліцах. Раней гэта таксама рабілася, але раней не было столькі сродкаў для асвятлення такіх акцый: не было смартфонаў, не так развіты быў інтэрнэт. У чыноўнікаў цяпер ёсць зацікаўленасць у развіцці гарадской прасторы. Але цяпер праблема ў тым, што самі чыноўнікі, напрыклад, не могуць ініцыяваць добрыя праекты зверху, яны бачаць гэта толькі з аднаго боку. Таму трэба ўцягваць мясцовых жыхароў, трэці сектар. Магчыма, тут ёсць недапрацоўкі таго ж трэцяга сектара. Тут трэба актывізаваць лакальныя суполкі, каб яны рэалізоўвалі свае праекты.