"Неапраўдана аптымістычныя": эксперты пра планы ўрада на наступны год

Пасля нарады ў Лукашэнкі віцэ-прэм'ер Раман Галоўчанка заявіў, што ключавая задача ўрада на 2021 год — павелічэнне рэальных даходаў насельніцтва. Пастаўлены і план па ВУП. Ён павінен вырасці на 1,8%. Задача па інфляцыі — не больш за 5%.

Еўрарадыё распытала экспертаў пра тое, наколькі гэта рэалістычна.

Заадно мы прыгадалі прагнозы ўрада на 2020 год. ВУП павінен быў вырасці на 2,8%, але па выніках студзеня — кастрычніка прасеў на 1,1%. Мэта па інфляцыі на 2020 год — не больш за 5%, але яе фактычнае значэнне на кастрычнік (да кастрычніка мінулага года) — 6,2%. Але ж гэта быў год каранавіруса. І да таго ж высакосны. Складаны год, увогуле кажучы.

Грошай на заробкі няма

Старшы аналітык "Альпары Еўразія" Вадзім Іосуб адзначае, што пасля 2017 года рэальныя даходы жыхароў Беларусі рэгулярна растуць. Але ёсць некалькі нюансаў.

Рэальныя даходы насельніцтва — гэта даходы з папраўкай на інфляцыю. Умоўна кажучы, яны растуць, калі заробкі растуць хутчэй, чым інфляцыя, і значыць, з часам рэальна можна дазволіць сабе купіць больш тавараў і паслуг.

— Са снежня мінулага года насельніцтва купляе валюты больш, чым прадае. Відавочна, растуць дэвальвацыйныя і інфляцыйныя чаканні. Але нават калі б не было тых палітычных падзей, якія мы маем, то далейшы рост рэальных даходаў у адрыве ад прадукцыйнасці працы прыводзіў бы да гэтых негатыўных эфектаў, — працягвае аналітык.

Выйсці на рост рэальных заробкаў налета будзе складана. На гэта паўплывала і асаблівасць гэтага года — дэфіцыт бюджэту. Папярэднія некалькі гадоў у беларускі бюджэт больш паступала сродкаў, чым трацілася.

— Дэфіцыт бюджэту чакаецца і налета. Дзе ўзяць грошы, напрыклад, на рост даходаў бюджэтнікаў, прычым такі, які будзе апярэджваць інфляцыю, — незразумела. Ва ўрада ёсць планы па росце эканомікі. Мне здаецца, яны неапраўдана аптымістычныя. Хутчэй за ўсё, эканоміка будзе зніжацца. У гэтых умовах незразумела, адкуль узяцца і росту даходаў работнікаў прыватнага сектара ў сярэднім па краіне.

Найбольш імаверны сцэнар — росту рэальных даходаў не будзе, лічыць Вадзім Іосуб.

Друкарскі станок не ўратуе

Ёсць альтэрнатыўны сцэнар. Грошы для росту даходаў можна і надрукаваць. Гэта прывядзе толькі да росту цэн і курса замежных валют.

— У гэтым выпадку мы можам атрымаць рост намінальных даходаў без росту рэальных. Рэальныя даходы з'есць узрослая інфляцыя.

Каб рэальныя даходы раслі, трэба павелічэнне прадукцыйнасці працы, эканомікі і даходы бюджэту павінны перавышаць расходы.

— Нічога з гэтых трох пунктаў налета не чакаецца. Акрамя таго, мае значэнне менавіта прададзеная прадукцыя. Калі ты прадукцыю прадаеш, ты атрымліваеш грошы, за кошт якіх у тым ліку можаш плаціць заробкі. Калі ты зрабіў трактар, паставіў на склад і не прадаў, гэты трактар не дапаможа плаціць заробкі. Нават наадварот. Для таго каб вырабіць трактар, былі выдаткаваныя грошы. Яны аказваюцца замарожаныя на складзе.

У выніку чым больш прадпрыемства вырабіць на склад, тым складаней яму будзе не толькі павялічваць заробкі, а выплачваць іх у прынцыпе. 

Ці атрымаецца прадаць больш?

Перадумоў для таго, каб Беларусь стала прадаваць больш налета, няма. Праз тое, што ўнутраны рынак краіны невялікі, цікавы экспарт.

— Трэба ўлічваць каранавірус і запаволенне сусветнай эканомікі. Думаю, у той ці іншай ступені будуць уведзеныя санкцыі. Пакуль мы не ведаем, да якіх прадпрыемстваў, але да нейкіх будуць. Гэта перакрые прынамсі каналы продажаў на захад. У Расію і так прадаём, колькі можам. Наўрад ці Расія возьмецца купляць дадаткова тавары, ад якіх у выніку санкцый адмовіцца Захад.

Раман Галоўчанка таксама заявіў, што "паводле ацэнак урада, ВУП па выніках года складзе 99,1-99,2% (зніжэнне на 0,9-0,8%). І нават пры такім выніку Беларусь захавае лідарскія пазіцыі па росце эканомікі не толькі сярод суседзяў, але і ў цэлым па Еўропе".

У эканамічнага ўрада звязаныя рукі

Дырэктар Даследчага цэнтра ІПМ Аляксандр Чубрык падкрэслівае, што рост рэальных даходаў насельніцтва — задача не ўрада, а самога насельніцтва.

— Прынцыповая бяда нашай сістэмы дзяржкіравання ў тым, што ёй пастаянна ставяць задачы нешта камусьці павялічваць. Задача ўрада не ў тым, каб павялічыць даходы насельніцтва, а ў тым, каб стварыць рамачныя ўмовы, у якіх насельніцтва зможа павялічыць свае даходы. Грошы зарабляюць людзі, а не ўрад.

На думку экспэрта, праблема ў тым, што эканамічны блок урада моцна абмежаваны ў сваіх магчымасцях.

— Эканамічная актыўнасць паралізаваная татальнай нявызначанасцю. Нявызначанасць стала словам года для Беларусі сярод іншых слоў года. Яна караніцца ў нявырашанасці палітычнага крызісу. І яго пераадоленне знаходзіцца па-за сферай магчымасцяў эканамічнага блока ўрада.

На гэтым фоне размовы пра рост ВУП ці нават пра стварэнне ўмоў для росту даходаў насельніцтва наўрад ці будуць успрымацца эканамічнымі агентамі сур'ёзна.

Не зламаць тое, што засталося

— Урад можа паспрабаваць не зламаць тую макраэканамічную стабільнасць, якая нейкім цудам існуе. Напрыклад, не рэгуляваць цэны, не спрабаваць шляхам эмісіі вырашаць фінансавыя праблемы дзяржпрадпрыемстваў і бюджэту. Не зламаць тое, што было зроблена Нацыянальным банкам і ўрадам. Інакш гэта скончыцца зусім іншай інфляцыяй, далёкай ад 5%. Палітычны крызіс пакуль ставіць крыж на магчымасцях развіцця. Паколькі да любых, нават самых прагрэсіўных мер, якія б ні былі прынятыя, даверу не будзе.

Ключавая задача для ўрада — разуменне і прыняцце сітуацыі. Пакуль на праблему не звяртаецца ўвага, яна не вырашыцца, падкрэслівае эксперт.

— Урад можа, па меншай меры, даволі адкрыта ўнутры сістэмы органаў дзяржкіравання паказваць, да чаго мы прыйдзем, калі мы не будзем вырашаць бягучыя палітычныя праблемы, — рэзюмуе Аляксандр Чубрык.

Каб сачыць за галоўнымі навінамі, падпішыцеся на канал Еўрарадыё ў Telegram.

Мы штодня публікуем відэа пра жыццё ў Беларусі на Youtube-канале. Падпісацца можна тут.