Пяць разоў мне гэтыя яйкі ўспаміналі: архіепіскап Арцемій аб звальненні і вайне

Звольнены год таму архіепіскап Гродзенскі і Ваўкавыскі Арцемій (Кішчанка) даў вялікае інтэрв'ю выданню "Вера+".

У 2020-м святар адным з першых служыцеляў царквы асудзіў гвалт беларускіх сілавікоў супраць мірных пратэстоўцаў. Гэта не спадабалася ўладам. Па рашэнні БПЦ бацюшку адправілі на спакой нібыта па стане здароўя. Сінод РПЦ падтрымаў рашэнне беларускіх калег.

Што думае айцец Арцемій аб сваім "звальненні", ці шкадуе аб сваіх словах, сказаных у 2020-м і як ставіцца да вайны ва Украіне? Прыводзім яго некаторыя цытаты.

Распні

Я нават быў упэўнены, што такога звальнення не будзе. Я ад Масквы мог чакаць усяго, што хочаце, але не ад беларускага экзархату. Усё ж свае людзі, і я ведаю іх погляды. А тут аднагалосна, калі экзарх пачаў іх усіх пытаць, усе: распні, распні, распні, вось. Таму, вядома, мне толькі заставалася сказаць: "Дзякуй вам, свяціцелі, што дзьмухнулі, што плюнулі". Я ім сказаў так: "Вы прыбіраеце мяне ні за што! Усе вашыя абвінавачванні несправядлівыя".

Абвінавачанне нумар адзін: ён падзяліў паству на дзве часткі. Нікога я не дзяліў, яе падзяліла грамадскасць. І царква апынулася па-за бортам. І да яе вельмі негатыўнае стаўленне. Калі б, хоць часткова, нехта адказваў і на гэтыя пытанні людзей, мы захавалі б праваслаўе хаця б для народа.

Другое, у чым мяне вінавацілі, што я пісаў заклік да сваёй паствы як пастыр, але я лічу, што выконваў свой абавязак. Маю я на гэта права кананічнае? Так. Мне зрабілі заўвагу і папрасілі ў далейшым ад свайго імя не выступаць, каб гэта не было прынята як меркаванне царквы. Сказалі, што ўсе пытанні вырашаюцца толькі на сінодзе. Я пасля нашай размовы што-небудзь, нейкі зварот,  пісаў, казаў? Не. Уладыка Гурый казаў, ігумення Гаўрыіла казала, а архіепіскап Арцемій не. Але я вінаваты.

У чым выявілася мая непакорлівасць? Што заспявалі "Магутны Божа"? Дык мы ў храме заўсёды яго спявалі і зараз спяваем ва ўсіх храмах "Магутны Божа". "А вось, мы вам ужо рабілі папярэджанне не спяваць, а ў вас усё адно ў Нікольскім храме дзеці заспявалі". Але адкуль я ведаў, што яны заспяваюць? Вы ведаеце, якая праграма ў дзяцей у Нікольскім храме? І я не ведаў. Майго дабраславення там не было. Ніхто мяне не пытаўся. Гэта ў кампетэнцыі класнага настаўніка. А нейкага афіцыйнага адступніцтва з майго боку тут няма.

Паказалі мне нейкі фотаздымак, на якім на велікодных яйках намаляваная "Пагоня". Я не маляваў "Пагоню" на яйках. А калі нейкае дзіця намалявала, то фота адкуль узялося? Я ніякага злачынства не бачу — гэта старажытная геральдыка, тым больш з крыжом. Крыж Еўфрасінні Полацкай.

"Па веры вашай няхай будзе вам"

Як гаворыцца, "ён слухаў у адно вуха, а ў іншае ў яго ўсё вылятала". У іх была праграма выканаць загад па частцы такой-та. Пяць разоў мне гэтыя яйкі ўспаміналі цягам вечара. Уяўляеце, у мяне галава разбалелася.

А ў мяне яшчэ са здароўем праблема была, пасля пахавання мітрапаліта Філарэта кепска сябе адчуваў. Мне было вельмі цяжка там знаходзіцца. Я потым падняўся і сказаў, што "па веры вашай няхай будзе вам". І сышоў з сінода. Таму фактычна такога, як бы сказаць, выгнання… не было. Так, яны атрымалі ўказанне і моўчкі яго выканалі. "Каб захаваць царкву".

Як заўжды, у нас традыцыйна гэта было. "Давайце гэты храм разбурым, каб астатнімі нам дазволілі карыстацца". Такая псіхалогія духавенства пасляваеннага перыяду. Бо ўсе архірэі нашыя — яны засталіся на Салаўках і на Беламорканале. І новае пакаленне духавенства — яно выхоўвалася яшчэ старымі протаіерэямі, якія ацалелі. А пасляваенны перыяд — гэта ўжо былі самавукі і выхаванцы тых, хто прыстасаваўся. І не сакрэт, што, так бы мовіць, святарства абіралася ЦК ВКПБ, з яго дазволу "дабраслаўляліся" кандыдатуры. Партыя сказала "трэба", архірэі адказалі "будзе". Вось.

Таму да гэтага часу ідзе інэрцыя той хвалі, калі пакорліва ўсё выконваем, каб не было чаго горшага. Як бы чаго не адбылося, па гэтым прынцыпе. Таму там кагосьці вінаваціць у здрадзе складана. На жаль, гэта яшчэ пры ўладарстве Філарэта пачало фармавацца. Ён, вядома, чалавек-легенда. І тое, што ён зрабіў, застанецца ў гісторыі, можа, калі-небудзь пытанне аб кананізацыі ўздымецца. Але гэтая школа была яму ўласцівая, на жаль. І яна пакінула след, і сёння яна яшчэ жыве ў царкве, і пра гэта трэба падумаць. Але ваша пакаленне іншае, як я казаў, калі выступаў, што нам сорамна перад вамі, хлопцы. Вы яшчэ сумленне сваё, так бы мовіць, яшчэ не абкакалі. Вас у гэтым прыстасаванні не выхавалі. Таму трымайцеся.

А другая праблема для іх, што кожны з іх разумее, што калі ён зараз скажа: "А ўладыка Арцемій мае рацыю", то трэба паднімацца і садзіцца са мной побач.

Хочацца памерці, каб не было сорамна, што я святар

Я заўсёды стараўся ў пропаведзі гаварыць іншасказальна, і падкрэсліваў, што адна ў хрысціян зброя супраць зла — гэта любоў. Мне было б сорамна перад прыхаджанамі, калі б мы пра гэта маўчалі. Хацелася б, каб усё было па-хрысціянску. Ёсць адказнасць царквы ў празмерным перасмыкальніцтве. Гэтым яна адштурхвае ад сябе людзей.

Неістотны пачатак, істотны канец. Госпадзе, як хочацца памерці, каб не было сорамна, што я святар!

У нас у царкве шмат ліслівасці

У нас у царкве шмат ліслівасці. І так ва ўсім грамадстве. Архіерэі, яны людзі адзінокія, пазбаўленыя ўвагі, чыста чалавечага часам. Таму ліслівасць: падбадзёрвала, нейкі жыццёвы тонус давала. А зараз убачыць, што чалавек, які і да беларускай культуры ставіцца выдатна, і быў у выдатных зносінах, і якому неяк дапамагалі, вылучалі, — зараз баіцца павітацца… як бы чаго не выйшла… Не мне меркаваць, вядома, але гэтае расчараванне . Хтосьці зойдзе, наведае, нават прынясуць хлеба самаробнага, і гэта дорага.

Пра Украіну

— Уладыка, як Вы ўспрынялі навіну аб нападзе Расіі на Украіну 24 лютага?

— Не па-хрысціянску!

— Уладыка, тады яшчэ адно пытанне. Калі хочаце, адказвайце, калі не хочаце, не адказвайце. Як Вы ўвогуле ацэньваеце пазіцыю кіраўніцтва Рускай праваслаўнай царквы, у прыватнасці патрыярха Кірыла, менавіта вось па гэтай сітуацыі з так званай "спецаперацыяй"?

— Я лічу, што гэта не ад Духа Святога.

— Вы сочыце за навінамі царкоўнага і палітычнага жыцця ва Украіне?

— Даводзіцца чуць, чытаць, немагчыма зараз ад гэтага схавацца.

— Што можа зрабіць просты хрысціянін, каб дапамагчы Украіне?

— А самае простае, што можа зрабіць просты хрысціянін, ён павінен маліцца за Украіну.

— Уладыка, калі б у Вас была магчымасць звярнуцца да ўкраінцаў, не толькі да праваслаўных, а проста як хрысціянскага пастыра да людзей, вось якія б словы Вам бы ім хацелася сказаць?

— Я б сказаў: "Браточкі, трымайцеся! Хрыстос Уваскрос!"