Люксембург: што такое рэальнае трохмоўе (фота)
Дома люксембуржцы размаўляюць па-люксембургску, законы пішуць па-французску, а газеты чытаюць на нямецкай мове. Што ведаюць пра Люксембург? Тое, што ён маленькі і заможны. І гэта чыстая праўда.
Памерам Вялікае герцагства трохі болей за Быхаўскі раён. Але там жывуць аж паўмільёна чалавек. Сама назва краіны ідзе ад нямецкага "lucilinburch" – "малы горад".
Па прыбытках на душу насельніцтва Люксембург – першы ў Еўропе і другі ў свеце, гэта афшорная зона Еўропы. У сталіцы больш за 200 банкаў і тысяча інвестыцыйных фондаў – больш за любы іншы горад у свеце.
Але за дэфініцыяй "маленькі і заможны" нярэдка забываюць іншую ўнікальнасць Люксембурга – яго моўную сітуацыю.
У краіне тры афіцыйныя мовы – люксембургская, французская і нямецкая. Прычым у адрозненне ад Бельгіі і Швайцарыі мовы ўжываюць не залежна ад рэгіёна, а ад сітуацыі.
Так, у побыце звычайна карыстаюцца люксембургскай, мова сферы паслугаў і заканадаўства – французская, а пераважная мова друкаванай прэсы – нямецкая. Але радыё і тэлебачанне ў асноўным на люксембургскай.
Па ўсёй краіне – спецыяльныя скрыні з бясплатнымі каляровамі газетамі на розных мовах
У выніку, жыхары герцагства валодаюць трыма, а нярэдка чатырма-пяцьма мовамі. Гэта хіба самая мультымоўная еўрапейская нацыя.
Паводле дырэктаркі Нацыянальнага моўнага інстытуту Габі Кунш (Gaby Kunsch), назіраецца заўважны наплыў ахвочых вучыць люксембургскую мову: "Колькасць ахвочых расце, у 2009 годзе было на 30% болей за папярэдні. Гэта звязана і з захадамі ўрада. Напрыклад, моўны тэст для атрымання люксембургскага грамадзянства".
Прыклад бясплатнай штодзённай газеты. Палова – па-нямецку, палова – па-французску
Высокаякасная прэса – ледзь ні на кожным прыпынку грамадскага транспарта, а таксама ў самім транспарце
Часам газеты ўжываюць і іншыя мовы. Напрыклад, калі прынялі новы закон пра арэндную плату, то тэксты надрукавалі ажно на пяці розных мовах – яшчэ па-партугальску і па-іспанску, бо гэта самыя вялікія імігранцкія супольнасці ў краіне.
У парламенце ўжываюць люксембургскую, але часам і французскую. Напрыклад, калі трэба працытаваць закон. А агляды дэбатаў робяцца па-нямецку, іх дасылаюць усім люксембуржцам.
Люксембургская мова – нямецкага паходжання, стандартызаваны варыянт аднаго з дыялектаў. Але цяпер яна заўважна адрозніваецца ад нямецкай і ўсё носьбіту нямецкай сходу не зразумець.
Што дазваляе люксембургскай мове, ды дзвюм іншым афіцыйным паспяхова развівацца і не абмяжоўваць адна адну, як гэта адбываецца ў Беларусі з усё меншай роляй беларускай мовы?
Перш за ўсё, люксембуржцы ганарацца сваёй мовай. Гэта сімвал ідэнтычнасці малой нацыі. Паводле першага артыкула моўнага закона, люксембургская мова – "нацыянальная мова люксембуржцаў".
Па-другое, асобны артыкул закона аб мовах выразна сцвярджае: любыя органы ўлады павінны на пытанне грамадзяніна адказваць на той з афіцыйных моваў, на якой пытанне задаецца. То бок ніякія адпіскі аб тым, што "у нас дзве афіцыйныя мовы", як гэта здараецца ў Беларусі, не прымаюцца.
У сталіцы герцагства ёсць квартал пад назвай "Грунвальд"
Яшчэ адна прычына актыўнага ведання трох моў – у школах на іх вучаць не "па заяўках бацькоў", а абавязкова. Французская і нямецкая – асноўныя мовы выкладання на розных этапах школьнага працэсу. Праўда, тлумачэнні часам даюцца па-люксембургску. І на ёй жа выкладаюць мастацтва, музыку і спорт.
Плюс школьнікі выбіраюць сабе замежную мову: англійскую, італьянскую, іспанскую альбо латынь.
Памерам Вялікае герцагства трохі болей за Быхаўскі раён. Але там жывуць аж паўмільёна чалавек. Сама назва краіны ідзе ад нямецкага "lucilinburch" – "малы горад".
Па прыбытках на душу насельніцтва Люксембург – першы ў Еўропе і другі ў свеце, гэта афшорная зона Еўропы. У сталіцы больш за 200 банкаў і тысяча інвестыцыйных фондаў – больш за любы іншы горад у свеце.
Але за дэфініцыяй "маленькі і заможны" нярэдка забываюць іншую ўнікальнасць Люксембурга – яго моўную сітуацыю.
У краіне тры афіцыйныя мовы – люксембургская, французская і нямецкая. Прычым у адрозненне ад Бельгіі і Швайцарыі мовы ўжываюць не залежна ад рэгіёна, а ад сітуацыі.
Так, у побыце звычайна карыстаюцца люксембургскай, мова сферы паслугаў і заканадаўства – французская, а пераважная мова друкаванай прэсы – нямецкая. Але радыё і тэлебачанне ў асноўным на люксембургскай.
Па ўсёй краіне – спецыяльныя скрыні з бясплатнымі каляровамі газетамі на розных мовах
У выніку, жыхары герцагства валодаюць трыма, а нярэдка чатырма-пяцьма мовамі. Гэта хіба самая мультымоўная еўрапейская нацыя.
Паводле дырэктаркі Нацыянальнага моўнага інстытуту Габі Кунш (Gaby Kunsch), назіраецца заўважны наплыў ахвочых вучыць люксембургскую мову: "Колькасць ахвочых расце, у 2009 годзе было на 30% болей за папярэдні. Гэта звязана і з захадамі ўрада. Напрыклад, моўны тэст для атрымання люксембургскага грамадзянства".
Прыклад бясплатнай штодзённай газеты. Палова – па-нямецку, палова – па-французску
Высокаякасная прэса – ледзь ні на кожным прыпынку грамадскага транспарта, а таксама ў самім транспарце
Часам газеты ўжываюць і іншыя мовы. Напрыклад, калі прынялі новы закон пра арэндную плату, то тэксты надрукавалі ажно на пяці розных мовах – яшчэ па-партугальску і па-іспанску, бо гэта самыя вялікія імігранцкія супольнасці ў краіне.
У парламенце ўжываюць люксембургскую, але часам і французскую. Напрыклад, калі трэба працытаваць закон. А агляды дэбатаў робяцца па-нямецку, іх дасылаюць усім люксембуржцам.
Люксембургская мова – нямецкага паходжання, стандартызаваны варыянт аднаго з дыялектаў. Але цяпер яна заўважна адрозніваецца ад нямецкай і ўсё носьбіту нямецкай сходу не зразумець.
Што дазваляе люксембургскай мове, ды дзвюм іншым афіцыйным паспяхова развівацца і не абмяжоўваць адна адну, як гэта адбываецца ў Беларусі з усё меншай роляй беларускай мовы?
Перш за ўсё, люксембуржцы ганарацца сваёй мовай. Гэта сімвал ідэнтычнасці малой нацыі. Паводле першага артыкула моўнага закона, люксембургская мова – "нацыянальная мова люксембуржцаў".
Па-другое, асобны артыкул закона аб мовах выразна сцвярджае: любыя органы ўлады павінны на пытанне грамадзяніна адказваць на той з афіцыйных моваў, на якой пытанне задаецца. То бок ніякія адпіскі аб тым, што "у нас дзве афіцыйныя мовы", як гэта здараецца ў Беларусі, не прымаюцца.
У сталіцы герцагства ёсць квартал пад назвай "Грунвальд"
Яшчэ адна прычына актыўнага ведання трох моў – у школах на іх вучаць не "па заяўках бацькоў", а абавязкова. Французская і нямецкая – асноўныя мовы выкладання на розных этапах школьнага працэсу. Праўда, тлумачэнні часам даюцца па-люксембургску. І на ёй жа выкладаюць мастацтва, музыку і спорт.
Плюс школьнікі выбіраюць сабе замежную мову: англійскую, італьянскую, іспанскую альбо латынь.
