У Беларусі пабудуюць смеццеперапрацоўчы завод. На Мінск паляціць свінец?

12/02/2024 - 10:12

Пытанне у тым, як будуць перапрацоўваць смецце

Пытанне у тым, як будуць перапрацоўваць смецце / Еўрарадыё

— Найгоршы варыянт — гэта завод, які робіць пялеты, і кацельня, якая спальвае іх проста на месцы. У нас — менавіта ён.

Так рэагуе на навіну пра будаўніцтва беларускага смеццеперапрацоўчага завода навуковец-хімік Сяргей Бесараб — спецыяліст па радыяцыйнай і хімічнай бяспецы.

Як паведамляе старшыня Мінгарвыканкама Уладзімір Кухараў, прадпрыемства з'явіцца побач з палігонам цвёрдых камунальных адкідаў "Трасцянецкі", на ўскраіне сталіцы. Будаўнічыя работы запланаваныя ўжо на гэтую вясну і будуць ісці ўвесь год.

Смеццеперапрацоўчы завод — гэта, вядома, не смеццяспальвальны, і на першы погляд навіна можа здацца нават пазітыўнай. Але ці ўсё так бясхмарна, улічваючы, што на тэрыторыі прадпрыемства запланаваная кацельня і комплекс па вытворчасці RDF-паліва?

В Беларуси построят мусороперерабатывающий завод. На Минск полетит свинец?

Навуковец-хімік Сяргей Бесараб / асабісты архіў

У інтэрв'ю Еўрарадыё Сяргей Бесараб падрабязна тлумачыць, да чаго можна рыхтавацца:

— RDF-паліва — гэта паліва, якое вырабляюць на аснове да нейкай ступені адсартаванага і перапрацаванага смецця. Гэта значыць, са звычайнай масы цвёрдых камунальных адкідаў выдаляюць арганічныя, якія ідуць у кампост. Прыбіраюць і запатрабаваныя пластыкі, метал, шкло, можа, яшчэ кераміку. Тое, што застаецца і не ідэнтыфікаванае, — здрабняюць і прэсуюць ў пялеты. Потым іх, мяркуючы з усяго, будуць спальваць на звычайнай кацельні для атрымання цеплавой энергіі.

— Чаму небяспечна спальваць пялеты са смецця ў звычайных кацельнях?

— Наогул RDF-паліва рэкамендаванае да выкарыстання на цэментных заводах або прадпрыемствах металургіі, дзе іх спальваюць пры вельмі высокіх тэмпературах, — адказвае навуковец. — Нягледзячы на тое, што Еўрапейская камісія рэкамендуе цалкам адмовіцца ад запуску смеццяспальвальных заводаў і сканцэнтравацца на сартаванні смецця, у Еўропе такія прадпрыемствы ўсё яшчэ працуюць. На іх таксама сартуюць смецце, але не вырабляюць пялеты, а проста спальваюць. Пры гэтым асноўнае абсталяванне на такіх заводах — гэта розныя ачышчальныя збудаванні, пылаўлоўнікі, аэразолі-дымы і фільтры, якія захопліваюць пыл і не дазваляюць яму выходзіць у навакольнае асяроддзе.

У выпадку смеццесартавальнага завода ў Беларусі пялеты будуць не толькі паліць у звычайнай кацельні, але яшчэ і рабіць гэта без нейкіх відавочных звышвыдаткаў на ачышчальныя збудаванні. Прынамсі ў навіне пра будаўніцтва завода інфармацыі пра іх я не ўбачыў, як і не ўбачыў згадкі збудаванняў, якія будуць правяраць гэтае смецце на небяспечныя прадметы. Я маю на ўвазе, напрыклад, прадметы з іртуццю, акумулятары і батарэйкі.

У буйных гарадах, вядома, у гіпермаркетах ёсць бакі для іх збору, але гэта не ўсюды. Плюс пакуль яшчэ не ва ўсіх беларусаў выпрацавалася культура сартаваць смецце правільна.

Напрыклад, вялікая праблема — гэта пратэрмінаваныя медыкаменты.
Наколькі памятаю, у Беларусі ў пілотным рэжыме запускалася праграма, калі ў нейкіх медустановах усталёўваліся ёмістасці для пратэрмінаваных лекаў, але гэта абсалютна фрагментарная ініцыятыва. У асноўным людзі іх проста выкідаюць. Усё гэта будзе трапляць у пялеты, а далей... ужо як Бог дасць.

— Што можа адбыцца, калі пялет, у які трапяць пратэрмінаваныя медыкаменты, спаляць у кацельні?

— Пры спальванні такіх прадуктаў могуць утварацца лятучыя арганічныя злучэнні рознай ступені таксічнасці. Агульнапрынятае меркаванне пра небяспеку спальвання смецця часцей за ўсё прывязваецца да утварэння дыяксінаў, а дыяксіны — тое, што з'яўляецца пры спальванні некаторых палімераў, якія змяшчаюць галагены, — гэта ўжо супертаксіны, самыя таксічныя з небялковых ядаў.

Складана знайсці злучэнні, таксічнейшыя за дыяксіны. Яны маюць кумулятыўны эфект, прыводзяць да храмасомных пашкоджанняў — у далейшым гэта можа выяўляцца ў нейкіх выродлівасцях, мутацыях. Найбольш медыйны прыклад атручання дыяксінамі — гэта знявечаны твар аднаго з прэзідэнтаў Украіны, Юшчанкі.

Дык вось, мяркуецца, што прычынай утварэння дыяксінаў з'яўляецца тэрмічны распад любых арганічных рэчываў, якія ўтрымліваюць хлор, — полівінілхларыду, напрыклад. Тыя ж атамы галагенаў — найчасцей хлор і бром — утрымліваюцца ў многіх леках. А значыць, пры згаранні будуць утварацца тыя ж галагенарганічныя злучэння, а там і да дыяксінаў — усяго нічога.

Пакуль нас ніхто не папярэдзіў, што на новым прадпрыемстве ўсё гэта будзе ўлічвацца. Як і незразумела, ці будуць там звяртаць увагу на розную дробную электроніку, драты, пры спальванні чаго таксама ўтвараюцца таксіны. Здаецца, на гэтым ніхто не зацыкліваецца.

Таму, як я і пачаў тлумачыць, такія пялеты не рэкамендуецца спальваць у кацельнях. Іх рэкамендуецца спальваць у цэментных, металургічных печах, дзе тэмпература вышэйшая за 1000 градусаў і гэтыя ўсе арганічныя злучэнні згараюць.

— Але сам жа смеццеперапрацоўчы завод — гэта ж нядрэнна?

— Любое сартаванне смецця — само па сабе нядрэннае. У Еўропе хочуць адмовіцца ад смеццяспальвальных заводаў і цалкам перайсці на сартаванне. Людзі з радасцю сартуюць смецце, бо бачаць, як яго асобна вывозяць.

У адным з мінскіх двароў / Еўрарадыё

У Беларусі былі спробы ўвесці гэтую сістэму раздзельнага сартавання, але многія з нас бачылі, як прыязджала смеццевая машына і ўсё гэта складалася ў адзін бак. Да чаго тады паказуха?

Тым часам у Польшчы многія пункты бытавога смецця складанага складу маюць па 7-8 адсекаў: асобна збіраюцца люмінесцэнтныя лямпачкі, паўэрбанкі, батарэйкі і нават тонеры ад лазерных прынтараў.

— Хутчэй за ўсё, завод пабудуюць. Што рабіць?

— Я лічу, што трэба было адразу ўлічваць досвед развітых еўрапейскіх краін, якія адмаўляюцца ад любых спробаў спальваць смецце і імкнуцца да стоадсоткавага сартавання і другаснага выкарыстання. Так павінна быць і ў Беларусі.

У людзей з дзяцінства павінна стымулявацца разуменне, што смецце трэба сартаваць. І тое, што як мінімум частка гэтага смецця павінна праходзіць другасную перапрацоўку. Пластык — на другасны пластык, шкло — на другаснае шкло, біялагічныя адкіды — на кампаставанне, з чаго атрымліваецца біягаз, які ўпісваецца ў агульную сістэму спажывання. Гэта ідэальны варыянт.

Калі мы гаворым пра смеццеперапрацоўку з вытворчасцю RDF-паліва, то больш-менш варыянт — гэта трансфер гэтых пялет на заводы, дзе іх можна спаліць пры высокай тэмпературы: металургічны ў Жлобіне, цэментавыя — у Крычаве ці Ваўкавыску.
Калі там і будуць шкодныя рэчывы, падчас спальвання пры высокай тэмпературы яны будуць звязвацца дробнадысперсным цэментам. На якасць цэменту, наколькі я ведаю, гэта не ўплывае.

Відавочны плюс смеццеперапрацоўчага завода ў тым, што сартаванне, якое б яно ні было, хоць бы будзе там рабіцца. Прынамсі нейкія самыя небяспечныя пластыкі дастануць, зладзяць праверку на радыеактыўнасць.

Такія вось правілы / vtoroperator.by

Хоць нават у выпадку радыеактыўнасці кантроль, я амаль упэўнены ў гэтым, будзе тычыцца выключна павярхоўнага забруджвання. Г. зн., калі будзе спальвацца нейкая радыеактыўная драўніна, напрыклад, то звычайныя сістэмы кантролю радыяцыі яе не заўважаць.

У выніку ізатопы адправяцца ў паветра Мінска. Сюды ж можна аднесці і аб'екты, забруджаныя т. зв. альфа-выпраменьвальнымі ізатопамі. Іх складана кантраляваць нават у лабараторыі, не кажучы ўжо пра горы размаітага смецця.

Плюс застаюцца яшчэ цяжкія металы. Напрыклад, лідская "Лакафарба" ў сваёй прадукцыі выкарыстоўвае свінцовы пігмент. Хутчэй за ўсё, калі завод пабудуюць, розныя матэрыялы, пакрытыя такімі фарбамі, будуць трапляць у пялеты, пялеты — у кацельню (бо з гледзішча эканоміі іх наўрад ці павязуць на іншыя заводы), а свінец паляціць у атмасферу Мінска. Хоць з іншага боку, свінцу ў паветры здзіўляцца не даводзіцца, калі не менш небяспечны кадмій свабодна прадаецца разам з халвой.