Беларусы 12 гадоў чакаюць свой бульба-вестэрн і жахаўку

FORUM 120317.mp3

Еўрарадыё: Што змянілася ў беларускім кіно за апошнія 5 гадоў, ці ёсць нейкія пазітыўныя зрухі?

Андрэй Расінскі: За пяць гадоў была адна спроба ажывіць беларускае кіно. У 2008 годзе на студыю былі запрошаныя Андрэй Кудзіненка, Аляксандр Канановіч. Былі запушчаныя карціны “Ваўкі” Аляксандра Коўбышава, “Масакра” і “дастыш Фантастыш”… з таго часу сітуацыя пагоршылася.

Максім Жбанкоў: Ніякіх навінаў няма. Беларусьфільм так і існуе ў стане клінічнай смерці.Тая спроба адлігі 2008 году не скончылася нічым. Іншых варыянтаў і не магло быць, бо адмысловы крэатыў і праца абсалютна інерцыйнай і архаічнай дзяржсістэмы – несумяшчальныя рэчы.

Еўрарадыё: А ці з’явіліся ў нас пазнавальныя карціны, якія б ведалі не толькі ў Беларусі, але і за яе межамі?

Андрэй Расінскі: Карціны Віктара Аслюка і Галіны Адамовіч вядомыя за межамі. Гэта дакументальныя стужкі. Наогул, наша дакументальнае кіно добра вядомае за мяжой. Фільмы Аслюка ідуць у Берліне, у Іране, нават у Новай Калідоніі. “Масакру” паказвалі ў Расіі, у Польшчы. Але з гульнявымі стужкамі складана… Акрамя “Акупацыі”, якая была 10 гадоў таму, прарываў не было.

Максім Жбанкоў: Самыя цікавыя рэчы адбываюцца ў пазасістэмнай творчасці. Летась давялося паглядзець некалькі стужак пачынаючых аўтараў і гэта цікава як перспектыва. Цікава, як будучыня беларускага кіно, якая яшчэ не стала рэчаіснасцю.

Еўрарадыё: У Расіі здымаецца шмат папулярных кінастужак, серыялаў, што нам замінае зняць серыял ці фільм?

Андрэй Расінскі: На пачатку беларускае кіно магло добра развівацца, выкарыстоўваючы серыяльны патэнцыял. Бо яшчэ ў савецкія часы такія серыялы ўжо былі. Але, на жаль, гэты патэнцыял не быў скарыстаны і цяпер расіяне здымаюць у нас серыялы, выкарыстоўваюць нас як пляцоўку.

Максім Жбанкоў: Тут праблема нават не ў тэхнічным плане. Лепшыя савецка-беларускія серыялы “Прыгоды Бураціна”, “Чырвоны каптурок” – гэта былі казкі імперыі, якой цяпер няма. Каб рабіць новае масавае беларускае кіно, трэба дакладна бачыць тую краіну да якой звяртаешся, разумець працэсы, якія тут адбываюцца. Гэтага фантастычна не хапае. Тое, што робіцца ў выглядзе нашых серыялаў ці камерцыйных стужак – гэта размова з публікай, якой няма.

Андрэй Расінскі: Адсутнічае яшчэ эканамічная глеба. Серыялы жывяцца тэлебачаннем. Год таму хацелі запусціць серыял па Караткевічы “Каласы пад сярпом тваім”. І гэта ўсё накрылася.

Еўрарадыё: Можа, праблема ў тым, што кіно замаўляе дзяржава і плаціць за яго таксама дзяржава. А калі б былі спонсары, то гэтае б кіно можна было рабіць папулярным?

Максім Жбанкоў: Сапраўды, дзяржманаполія пазбаўляе канкурэнцыі. Яна пазбаўляе неабходнасці расці і шукаць іншыя фарматы выказванняў. Дзяржава плаціць, і гэта значыць, што можна не варушыцца. А калі пачынаеш варушыцца, заўсёды атрымліваеш па руках.

Андрэй Расінскі: А цяпер у дзяржавы і грошы скончыліся на кіно…

Еўрарадыё: З якой краінай можна параўноўваць узровень нашага кіно?

Андрэй Расінскі: Можна параўнаць з украінскім кінематографам напрыканцы 1990-х. Стан вельмі падобны, хаця, Беларусь у гэтай сітуацыі ўнікальная.

Максім Жбанкоў: У нашай сітуацыі час спыніўся. Мы кружым па коле. Тыя ж украінцы ў 1990-я зрабілі шэраг трэш-нацыянальна свядомых стужак. Пра Багдана Хмяльніцкага, Мазепу. Гэта коміксавыя стужкі, але яны адбілі пачатак новай эпохі, пачатак развіцця нацыянальнага кіно. І, што зараз адбываецца ва Украіне, не параўнальна, з тым, што ў нас. Цяпер там працуе прыватны капітал і еўрапейска-украінскія калабарацыі. Там ёсць падмурак новага нацыянальнага стылю. Тое, да чаго мы ўсё ідзем і ідзем.

Еўрарадыё: Ці ёсць у нас добрыя акцёры, ці застаюцца яны ў нас?

Андрэй Расінскі: У нас, натуральна, ёсць добрыя акцёры. Але яны ўсё часцей здымаюцца ў расійскай серыяльнай вытворчасці, і гэта іх псуе.

Максім Жбанкоў: Не пагаджуся.Там няма чаго псаваць. Наша акцёрская школа, як і рэжысёрская – старасвецкая, архаічная, яна будуецца на прынцыпах пачатку 1980-х. Таму яна не канкурэнтная. Патэнцыйна шыкоўны акцёр Анатоль Кот здымаецца ў расійскіх серыялах, бо яго стыль ігры пасуе плоскаму серыяльнаму выказванню.

Еўрарадыё: Калі мы пачнём здымаць папулярнае, касавае кіно, то трэба будзе запрашаць акцёраў?

Андрэй Расінскі: На “Масакру” Кудзіненка быў вымушаны запрашаць акцёраў з Расіі. Спачатку хацелі ўзяць толькі з Беларусі, але была не тая фактура, не тая школа.

Максім Жбанкоў: Шмат беларусаў зараз навучаецца ў расійскіх кінашколах, у еўрапейскіх кінашколах. Калі іх запрасіць, яны вярнуцца, але з іншым досведам, з іншым стылем. І гэта будзе якасна новае кіно. Пакуль мы маем патэнцыйна моцную маладую генерацыю, якая пакуль не бачыць арыенціраў.

Еўрарадыё: А пасля кінашкол, пасля Акадэміі мастацтваў выпускнікі ідуць у кіно?

Андрэй Расінскі: Калі будзе адпаведная ніша, яны будуць працаваць у кінематографе. Калі гэты кінематограф іх моцна зачэпіць, яны могуць працаваць за мяжой.

Максім Жбанкоў: Зараз існуе шмат дыялектаў і фарматаў для кіно. Цяпер кіно мяняе свае абліччы. Кіно пераўтвараецца ў шэраг малабюджэтных эксперыментальных выказванняў. Таму зараз кіно прасцей рабіць, чым 10-12 гадоў таму. Ці будуць выпускнікі здымаць кіно? У дзяржсістэме – наўрад ці, але ёсць іншыя варыянты.

Еўрарадыё: А з гэтых варыянтаў, ці можна з гэтага жыць, зарабляць на жыццё на такім кіно?

Максім Жбанкоў: Напрыклад, у ЗША ніхто з літаратараў не зарабляе выданнем сваіх кніжак. Яны выкладаюць, пішуць сцэнарыі. У культуры, у яе складаных фарматах, амаль ніколі не атрымліваецца жыць толькі на гэтыя заробкі. Заўсёды, калі чалавек здымае кіно, узнікае пытанне “Навошта ён гэта робіць? Каб зрубіць бабла? І гэта таксама варыянт. Быў выпадак, калі мексіканскі кінааматар зрабіў пяціхвілінны сюжэт, выклаў яго на ютубе і атрымаў запрашэнне з Галівуда, зрабіў шыкоўны блакбастар. Калі аўтар працуе, яго не цікавяць фінансавыя вынікі, яго цікавіць пошук новай экраннай мовы.

Андрэй Расінскі: А калі ў Беларусі адбудуецца кінаіндустрыя, то як і ў кожнай індустрыі там будуць дастаткова сур’ёзныя грошы. Тым больш, нядаўна быў прыняты закон з ільготнымі ўмовамі для кінематографа. І пачалі з’яўляцца сумесныя стужкі не толькі з расіянамі. Зараз выйшаў латвійска-эстонска-беларускі фільм “Самотны востраў”.

Еўрарадыё:  Яго, здаецца, збіраліся адправіць на Берлінскі кінафорум і не паспелі, ён бы мог там нешта заняць?

Максім Жбанкоў: Не варта арыентавацца на ўзнагароды фестываляў, нам пакуль думаць пра гэта рана. Можа, за выключэннем дакументальных стужак, таго ж Віктара Аслюка. Цяпер важна зразумець, хто мы і навошта мы, тады ў нашых стужках з’явіцца і стыль, і сэнс, і героі.

Еўрарадыё: Ужо скончыліся здымкі серыяла “Вышэй за неба” па Курэйчыку. Ён можа стаць папулярным?

Андрэй Расінскі: Гэта можа быць добрай карцінай, наконт серыялу –  не ўпэўнены. Калі ўсё атрымаецца, то стужка можа быць цікавай. Там для гэтага ёсць патэнцыял. Ёсць верагоднасць, што яна атрымаецца добра, а ёсць верагоднасць, што ўсё сарвецца.

Максім Жбанкоў: Курэйчык – камерцыйны аўтар і да яго трэба ставіцца менавіта так. І тут ёсць плюсы і мінусы. Ён ведае, як зарабляць грошы, “Любовь-морковь” – як прыклад. Але ці можна лічыць гэта якасцю. Ён звярнуўся да найпрасцейшага варыянту, да гламурнай тусоўкі. Там з’явіліся неверагодныя героі, якія дзіўным чынам спалучаюцца з Мацкевічам, Акудовічам і Вольскім. І гэты мікс можа выбухнуць. А можа спаліць усё навокал.

Еўрарадыё: За апошні час прайшло некалькі фестываляў: “Лістапад”, фестываль кароткаметражнага кіно, цяпер – “Кінаварка”. Яны неяк рухаюць нашае кіно наперад?

Андрэй Расінскі: “Лістапад” цяпер змяніў кірунак у лепшы бок. Раней гэта была тусоўка для былога саўка, для забытых акцёраў і рэжысёраў. А цяпер акцэнт зроблены на кіно Цэнтральнай Еўропы. З’яўляюцца маладыя фестывалі, як “Кінаварка”, там бываюць цікавыя працы. На апошнім фестывалі, была сур’ёзная праграма, дзе польскія спецыялісты вучылі маладых аўтараў, як знаходзіць спонсараў у дакументальным кіно, як афармляць заяўку.

Максім Жбанкоў: Каб нешта адбылося, трэба ладзіць не фэсты, а творчыя кінашколы. Праводзіць стажыроўкі, каб моладзь магла, напрыклад, у Познаньскую кінашколу паехаць. Трэба адчыняць межы і засвойваць іншую стылістыку. Можна сабрацца паглядзець кіношку але, калі мы гаворым пра перспектывы, трэба рабіць нешта больш канцэптуальнае і змястоўнае.

Еўрарадыё: У нас шмат фільмаў здымалася пра вайну, можа нам зрабіцца “Партызанфільмам” і рабіць фільмы выключна пра вайну, калі яны добра атрымліваюцца?

Андрэй Расінскі: У савецкія часы “партызанскага кіно” было значна менейшым. Цяпер яно дамінуе, і гэта ўжо абсалютна мёртвае кіно. Зараз выпусцілі “дзеда Талаша” – гэта такая ж варыяцыя на партызанскую тэму, толькі там замест дрэнных немцаў, дрэнныя палякі. Фільм “Акупацыя. Містэрыі” закрыў гэтую тэму гадоў на 20. Гэта трэш-афіцыёз, які здымаецца нягледзячы на супраціў гледачоў.

Максім Жбанкоў: Уявіце, што Галівуд 40 гадоў здымаў бы толькі стужкі пра грамадзянскую вайну паміж Поўднем і Поўначчу. Гэта смешна! Ніхто б не стаў гэта глядзець. Сама па сабе тэматыка не ратуе. Лічацца майстэрскае ўвасабленне, выразная карцінка, цікавы сюжэт і выразныя героі. І тыя, хто не бачыць сучаснасці, а сённяшняе кіно яе не бачыць, не маюць шансаў на поспех. Калі мы самі сябе не разумеем, што ні рабі, будзе абы што.

Еўрарадыё: Калі здымаць у Беларусі якасны фільм, які б глядзелі, колькі ён мусіць каштаваць?

Андрэй Расінскі: Калі браць прыклад расійскага рынку, то адзін-два мільёны долараў – гэта самы мінімальны бюджэт.

Максім Жбанкоў: З іншага боку, сваю дэбютную стужку Роберт Радрыгес зрабіў за 8 тысяч долараў, якія зарабіў сам – прымаў эксперыментальныя медыцынскія сродкі. Пытанне не ў грошах.

Еўрарадыё: Сёння мы шмат узгадвалі Андрэя Кудзіненку, а акрамя яго ёсць рэжысёры, якія маглі б зняць якаснае кіно?

Андрэй Расінскі: Аляксандр Колбышаў, які зняў карціну “Ваўкі”. Алена Турава, якая здымае дзіцячае кіно і акцэнтуе ўвагу на казачных, камп’ютарных эфектах, якія атрымоўваюцца ўсё лепей і лепей. Канановіч, ён зрабіў не вельмі ўдалую стужку “Дастыш Фантастыш”, але ў яго большы патэнцыял, чым на гэтае кіно.

Максім Жбанкоў: Рэжысёры ёсць, але яны адлюстроўваюць нашу сітуацыю. Яны адлюстроўваюць недасканаласць нашага паразумення. Сёння мы існуем у стадыі перазагрузкі альбо новага старту беларускага кіно. Гэтая сітуацыя мусіць скончыцца, і мы атрымаем новае кіно, якое, можа, не будзе зорным і шматбюджэтным, але будзе сваім, зразумелым і цікавым нашаму гледачу.

Еўрарадыё: А якое гэта будзе кіно, бульбахорар, агратрэш?

Андрэй Расінскі: Усё што заўгодна… У Беларусі можа з’явіцца свой жанр… Вестэрн можа быць цікавы.

Максім Жбанкоў: Можам атрымаць бульба-вестэрн. Артур Клінаў кажа пра сталінскую забудову Мінска – гэта выдатная пляцоўка для урбаністычнай жахаўкі. Ёсць два вымярэнні: першае – гэта народнае жанравае кіно. Тут можа быць усё, што заўгодна. Напрыклад, Караткевіч “Дзікае паляванне…” – гэта папсовая крымінальная гісторыя. Але гэта абсалютна нацыянальны тэкст. Іншае вымярэнне – аўтарскія выказванні, і тут таксама можа быць усё што заўгодна. Усе гэтыя паўстанні, кантрабандысцкая гісторыя памежжа. Гісторыя антысавецкага падполля. І такія сцэнарыі ўжо ёсць, але цікавыя сцэнарыі ў нашай сістэме – без шанцаў, яны на іх не разлічаныя.

Інтэрв'ю зробленае для праграмы "Форум Беларусь"на Еўрарадыё.
Нас можна слухаць у Брэсце на хвалях польскага "Radio dla Ciebie" 103,4 FM у суботу з 6 да 7 раніцы. 24 гадзіны на УКХ у Глыбокім, Паставах, Відзах і Міёрах на частаце 68,24 МГц. У Пінску на хвалях украінскага радыё "Мелодыя" 105,3 і 107,1 FM, а таксама праз спадарожнік HOTBIRD 6—13° на ўсход, частата 11200 МГц, вертыкальная палярызацыя, хуткасць патоку 27500 Ms/s, карэкцыя памылкі (FEC) 5/6.  ASTRA 4A—4,8° на ўсход, частата 12379.62 МГц, гарызантальная  палярызацыя, хуткасць патока 27500 Ms/s, карэкцыя памылкі (FEC) 3/4.