Былая дэпутатка расказала ўсю праўду пра адмену льгот
У інтэрв'ю Еўрарадыё Вольга Абрамава прызналася, што дэпутаты спадзяваліся на дапамогу апазіцыі. Два гады таму пенсіянеры і ветэраны,
студэнты, “чарнобыльцы”, донары згубілі сацыяльныя льготы. Колькі
закон пра адмену ільготаў праляжаў “у стале” і чаму быў прыняты
менавіта ў траўні 2007-га? Хто ад адмены льгот выйграў, а хто
прайграў? Чаму апазіцыя не скарысталася гэтай нагодай для таго, каб
павесці людзей на вуліцы? На гэтыя пытанні адказвае цяпер ужо былая
дэпутатка беларускага парламента Вольга Абрамава.
Ашчаджэнне на даверы
– Асноўнай прычынай, з якой два гады таму адмянялі ільготы, дэпутаты назвалі “эканомія бюджэтных сродкаў”. На вашую думку, ці было дасягнутае рэальнае ашчаджэнне?
Вольга Абрамава: “Калі верыць ураду і тым звесткам, якія ўрад публікуе, ашчаджэнне адбылося. Дзяржава выйграла даволі значныя грошы — каля 2/3 ад таго, што раней выдаткоўвалася на захаванне сацыяльных ільготаў і гарантыяў. Ізноў жа, калі верыць афіцыйным лічбам, сацыяльных ільготаў і гарантыяў было адменена на 168 млрд. рублёў. А на адрасную сацыяльную дапамогу (паводле звестак 2008 г.) пайшло каля 49 млрд. рублёў”.
– Як вы лічыце, за кошт чаго была дасягнутая розніца? Ці не праз тое, што людзі не звярталіся па адрасную сацыяльную дапамогу?
Вольга Абрамава: “Паміж тым, што кажуць дзяржаўныя СМІ, і рэальнай сітуацыяй даволі часта ёсць істотная розніца. Мы можам прыняць на веру версію дзяржаўных медыяў, якія кажуць, што права на ільготы мелі заможныя людзі, якія ільготамі не карысталіся. Але мне падаецца больш рэальнай іншая версія. Вяскоўцы, якія мелі права на ільготы, папросту праз геаграфічную недасяжнасць не звярталіся па іх і такім чынам былі абдзеленыя ўвагай дзяржавы.
А адрасная дапамога пайшла па адным канкрэтным крытэры: нізкі ўзровень прыбытку. Праз гэта з сферы клопату дзяржавы былі выкінутыя людзі, якія гэты клопат цалкам заслужылі. Больш за тое, дзяржава абавязаная была б захоўваць высокі ўзровень сацыяльнай абароны нават сёння, ва ўмовах крызісу. Я кажу, напрыклад, пра ліквідатараў чарнобыльскай аварыі”.
– Ці скончылася з адменай ільготаў “сацыяльная дзяржава”, якую доўгія гады дэкларавалі беларускія ўлады?
Вольга Абрамава: “Не. Хаця ўзровень сацыяльнай абароны істотна панізіўся. І шмат хто з тых, каго закон аб адмене ільготаў пакрыўдзіў, цяпер не лічаць беларускую дзяржаву сацыяльнай. Але і сёння мы непрапарцыянальна шмат дзяржаўнага прыбытку выдаткоўваем на сацыяльныя патрэбы. І гэта даўно не па нашых магчымасцях...
Калі сацыяльным пытанням надаецца больш увагі, чым мадэрнізацыі вытворчасці, калі падаткі высокія – дзяржава сацыяльная. Ёсць і шэраг іншых прыкметаў”.
Калі б ільготы адмянялі сёння – ніхто б не пярэчыў
– Ці застаецца дагэтуль адмена ільготаў важкім фактарам палітычных рашэнняў?
Вольга Абрамава: “У пэўнай ступені так. Некаторыя грамадскія арганізацыі, што раней былі на баку ўладаў, больш не лічаць за неабходнае дэманстраваць падтрымку ўладаў. Яны сабатуюць выбары і робяць некаторыя рэчы “з дакладнасцю да наадварот” адносна таго, як рабілі раней. Але нельга гаварыць, што гэта татальная з’ява. І, вядома, шмат хто расчараваўся ва ўладзе раз і назаўсёды.
Паціху тэма ільготаў знікае з галоў беларусаў. Асабліва зняў вастрыню гэтага пытання крызіс. Калі б ільготы адмянялі сёння, у крызіс — ніхто б не пярэчыў. Людзі б проста зразумелі, дзеля чаго, чаму так робіцца, што няма іншага выйсця. Але тады, у момант адноснага эканамічнага дабрабыту, людзям не было зразумела, чаму з імі робяць так...”
– Чым была выкліканая неабходнасць “ашчаджаць” менавіта ў сярэдзіне 2007 года? Бо да “глабальнага эканамічнага крызісу” было яшчэ далёка...
Вольга Абрамава: “Закон быў распрацаваны нашмат раней. Ён ляжаў у парламенце 4 гады. І, звяртаючыся да Нацыянальнага Сходу, прэзідэнт сказаў, што ён пагадзіўся пачакаць з гэтым законам, каб не ўплываць на перадвыбарную сітуацыю. Бо праз год былі запланаваныя парламенцкія выбары, а яшчэ і рэферэндум, пра які мы тады нічога не ведалі...
А ў 2007-м урад спрабаваў знайсці любыя артыкулы ашчаджэння, бо мы трапілі ў новую сітуацыю з коштамі на газ. Дадайце да гэтага дэфіцыт гандлёвага балансу, які мы толькі-толькі тады атрымалі... Ліхаманкава шукалі, на чым ашчаджаць, і знайшлі не толькі гэты артыкул, але ільготы былі ледзь не самымі відавочнымі сацыяльнымі выдаткамі дзяржавы.
З ільготамі ўсё было зроблена так няўдала, што сумневаў у тым, што дзяржава не паважае грамадскую думку, не засталося”.
– Я так вас зразумеў, што ашчаджаць можна было шмат на чым, акрамя ільготаў...
Вольга Абрамава: “Ашчаджаць заўжды ёсць на чым. Эфектыўны мэнэджэр тым і адрозніваецца ад неэфектыўнага, што заўжды прыбірае залішнія выдаткі.
Але ў нас, насуперак распаўсюджанаму меркаванню, усё кантралюецца слаба. У нас замала інфармацыі пра сапраўдны працэс. І ў тым ліку — пра тое, на што выдаткоўваліся ільготы, хто і як імі карыстаецца... Скажыце, ці замераў хто-небудзь хаця б адзін раз, колькі людзей за дзень па ўсёй краіне скарысталіся дакументамі на ільготны праезд? Не, не было такіх замераў!
А ўсе лічбы выводзяцца ці папросту “са столі”, ці метадам адсячэння ад кавалку мармура. Гэта адсяклі, гэта ўбралі, а тое, што засталося — мабыць, нашыя выдаткі на ільготы і сацыяльныя гарантыі. Хаця, цалкам магчыма, гэта былі выдаткі на няўменне гаспадарыць”.
Пасля адмены ільготаў людзі адмаўляліся ісці на выбары, каб пакараць дзяржаву
– Чаму ж мы так да гэтай пары і не адчулі таго самага “падвышэння сацыяльнай тэмпературы ў краіне”, пра якое вы казалі ў траўні два гады таму?
Вольга Абрамава: “Насамрэч, падвышэнне сацыяльнай тэмпературы адбылося. Але іншае пытанне – якое яно набыло формы? На наступны дзень пасля таго, як быў прыняты закон, я падчас сустрэчы з журналістамі казала, што першым вынікам будзе істотная страта даверу да ўладаў. Найперш – з боку жыхароў вялікіх гарадоў, а далей – з боку ўсіх, хто страціць ільготы.
І гэта адаб’ецца найперш на тым, як будуць праходзіць бліжэйшыя выбары. І паверце, адбілася па поўнай. Ніхто вам гэтага публічна не пацвердзіць, але збор подпісаў у Мінску паўсюль праходзіў вельмі цяжка.
У кожнай трэцяй кватэры людзі не проста пасылылі зборшчыкаў “падалей”, а казалі: мы галасаваць не пойдзем. Мы хочам пакараць улады за адмену ільготаў. У маёй акрузе было крыху па-іншаму, але... Прычым сярод тых, хто адмаўляўся падпісвацца, было шмат маладых, якія казалі: мне гэтыя ільготы не былі патрэбныя, але за што вы пакрыўдзілі майго тату, маю бабулю? То бок, давер да дзяржавы ўпаў ніжэй за нізкае.
Адзінае, што выратавала дзяржаву – гэта кантроль за асноўнымі сродкамі масавай інфармацыі. Людзі проста не даведаліся, што тых, хто пратэстуе супраць адмены ільготаў, – большасць. Людзі не кансалідаваліся на электаральным пратэсце і не падняліся, каб аспрэчыць злоўжыванне паўнамоцтвамі абраных імі дэпутатаў.
А пасля яшчэ людзей падражнілі статыстыкай “масавага ўхвалення” адмены ільготаў... Праўда, я казала тады, што масавых выступленняў не будзе, а будуць стыхійныя кампаніі грамадзянскага непадпарадкавання. Напрыклад, усеагульныя адмовы аплочваць праезд. У транспарце на гэтую тэму браталіся пакаленні... Старушкі абдымаліся са студэнтамі і казалі адно аднаму і казалі: “Як нас кіданулі!”.
– Чаму апазіцыя не арганізавала людзей да пратэсту, не скарысталася адменай ільготаў для таго, каб павесці людзей на вуліцы?
Вольга Абрамава: “Пасля таго, як я зразумела, што апазіцыя не рыхтуе аніякіх выступаў, я зразумела, што гэта палітычная смерць гэтай генерацыі апазіцыі. Прынамсі, на ўзроўні лідэраў і таго варыянта існавання апазіцыі, што быў тады. Бо было паўтара месяца “люфта” паміж пачаткам абмеркавання адмены ільготаў і прыняццем закона.
Для мяне гэта было...”
– Дзіўна?
Вольга Абрамава: “Не, мне было балюча. Бо гэта былі адзіныя людзі, хто мог змяніць ход падзеяў. Адмена ільготаў – тое, праз што можна было выходзіць на плошчы без усялякіх санкцыяў. Гэта тое, дзеля чаго можна было б абвяшчаць галадоўкі. І яны б атрымалі каласальную падтрымку, нават калі б не перамаглі.
А я рабіла сваю справу ў парламенце. Я не магла, калі была дэпутатам, заклікаць людзей выходзіць на плошчу! Хаця да мяне звярталіся з такімі прапановамі. Прыходзілі вязні фашызму, казалі: “А што, калі мы прыйдзем 23 траўня на ганак парламента і пачнем спяваць ваенныя песні? Мы ж усе дзеці вайны!”. Але я адказала, што я не магу ім даваць парады. Бо я не хацела, каб на іх спускалі сабак. Каб старых, у якіх і так усё адабралі, яшчэ і пачалі разганяць за тое, што яны перашкаджаюць працы парламента.
Але апазіцыю нішто не звязвала. І я думаю, што нават шмат хто з маіх калегаў чакаў рашучых дзеянняў. Але яны вырашылі “прытрымаць” гэтую карту, вырашылі адцягнуць час пратэсту бліжэй да выбараў і тады паабяцаць вярнуць ільготы.
Я думаю, калі б урад проста пабачыў масавы пратэст, ільготы б вярнулі. Не трэба было масавых беспарадкаў, пераварочваць машыны... Проста зрабіць тое, што заўжды абяцаецца: “Мы выйдзем шчыльнымі радамі!”
А я – не мітынгавы чалавек. У мяне індывідуальны стыль дзейнасці”.
– Дарэчы, як гэта – быць адзіным, хто галасуе супраць?
Вольга Абрамава: “Адкажу, як у тым анекдоце пра беларуса, які павесіўся: спачатку было неяк няёмка, але пасля я прызвычаілася”.
Фота: Хартия'97, http://udf.by.
Ашчаджэнне на даверы
– Асноўнай прычынай, з якой два гады таму адмянялі ільготы, дэпутаты назвалі “эканомія бюджэтных сродкаў”. На вашую думку, ці было дасягнутае рэальнае ашчаджэнне?
Вольга Абрамава: “Калі верыць ураду і тым звесткам, якія ўрад публікуе, ашчаджэнне адбылося. Дзяржава выйграла даволі значныя грошы — каля 2/3 ад таго, што раней выдаткоўвалася на захаванне сацыяльных ільготаў і гарантыяў. Ізноў жа, калі верыць афіцыйным лічбам, сацыяльных ільготаў і гарантыяў было адменена на 168 млрд. рублёў. А на адрасную сацыяльную дапамогу (паводле звестак 2008 г.) пайшло каля 49 млрд. рублёў”.
– Як вы лічыце, за кошт чаго была дасягнутая розніца? Ці не праз тое, што людзі не звярталіся па адрасную сацыяльную дапамогу?
Вольга Абрамава: “Паміж тым, што кажуць дзяржаўныя СМІ, і рэальнай сітуацыяй даволі часта ёсць істотная розніца. Мы можам прыняць на веру версію дзяржаўных медыяў, якія кажуць, што права на ільготы мелі заможныя людзі, якія ільготамі не карысталіся. Але мне падаецца больш рэальнай іншая версія. Вяскоўцы, якія мелі права на ільготы, папросту праз геаграфічную недасяжнасць не звярталіся па іх і такім чынам былі абдзеленыя ўвагай дзяржавы.
А адрасная дапамога пайшла па адным канкрэтным крытэры: нізкі ўзровень прыбытку. Праз гэта з сферы клопату дзяржавы былі выкінутыя людзі, якія гэты клопат цалкам заслужылі. Больш за тое, дзяржава абавязаная была б захоўваць высокі ўзровень сацыяльнай абароны нават сёння, ва ўмовах крызісу. Я кажу, напрыклад, пра ліквідатараў чарнобыльскай аварыі”.
– Ці скончылася з адменай ільготаў “сацыяльная дзяржава”, якую доўгія гады дэкларавалі беларускія ўлады?
Вольга Абрамава: “Не. Хаця ўзровень сацыяльнай абароны істотна панізіўся. І шмат хто з тых, каго закон аб адмене ільготаў пакрыўдзіў, цяпер не лічаць беларускую дзяржаву сацыяльнай. Але і сёння мы непрапарцыянальна шмат дзяржаўнага прыбытку выдаткоўваем на сацыяльныя патрэбы. І гэта даўно не па нашых магчымасцях...
Калі сацыяльным пытанням надаецца больш увагі, чым мадэрнізацыі вытворчасці, калі падаткі высокія – дзяржава сацыяльная. Ёсць і шэраг іншых прыкметаў”.
Калі б ільготы адмянялі сёння – ніхто б не пярэчыў
– Ці застаецца дагэтуль адмена ільготаў важкім фактарам палітычных рашэнняў?
Вольга Абрамава: “У пэўнай ступені так. Некаторыя грамадскія арганізацыі, што раней былі на баку ўладаў, больш не лічаць за неабходнае дэманстраваць падтрымку ўладаў. Яны сабатуюць выбары і робяць некаторыя рэчы “з дакладнасцю да наадварот” адносна таго, як рабілі раней. Але нельга гаварыць, што гэта татальная з’ява. І, вядома, шмат хто расчараваўся ва ўладзе раз і назаўсёды.
Паціху тэма ільготаў знікае з галоў беларусаў. Асабліва зняў вастрыню гэтага пытання крызіс. Калі б ільготы адмянялі сёння, у крызіс — ніхто б не пярэчыў. Людзі б проста зразумелі, дзеля чаго, чаму так робіцца, што няма іншага выйсця. Але тады, у момант адноснага эканамічнага дабрабыту, людзям не было зразумела, чаму з імі робяць так...”
– Чым была выкліканая неабходнасць “ашчаджаць” менавіта ў сярэдзіне 2007 года? Бо да “глабальнага эканамічнага крызісу” было яшчэ далёка...
Вольга Абрамава: “Закон быў распрацаваны нашмат раней. Ён ляжаў у парламенце 4 гады. І, звяртаючыся да Нацыянальнага Сходу, прэзідэнт сказаў, што ён пагадзіўся пачакаць з гэтым законам, каб не ўплываць на перадвыбарную сітуацыю. Бо праз год былі запланаваныя парламенцкія выбары, а яшчэ і рэферэндум, пра які мы тады нічога не ведалі...
А ў 2007-м урад спрабаваў знайсці любыя артыкулы ашчаджэння, бо мы трапілі ў новую сітуацыю з коштамі на газ. Дадайце да гэтага дэфіцыт гандлёвага балансу, які мы толькі-толькі тады атрымалі... Ліхаманкава шукалі, на чым ашчаджаць, і знайшлі не толькі гэты артыкул, але ільготы былі ледзь не самымі відавочнымі сацыяльнымі выдаткамі дзяржавы.
З ільготамі ўсё было зроблена так няўдала, што сумневаў у тым, што дзяржава не паважае грамадскую думку, не засталося”.
– Я так вас зразумеў, што ашчаджаць можна было шмат на чым, акрамя ільготаў...
Вольга Абрамава: “Ашчаджаць заўжды ёсць на чым. Эфектыўны мэнэджэр тым і адрозніваецца ад неэфектыўнага, што заўжды прыбірае залішнія выдаткі.
Але ў нас, насуперак распаўсюджанаму меркаванню, усё кантралюецца слаба. У нас замала інфармацыі пра сапраўдны працэс. І ў тым ліку — пра тое, на што выдаткоўваліся ільготы, хто і як імі карыстаецца... Скажыце, ці замераў хто-небудзь хаця б адзін раз, колькі людзей за дзень па ўсёй краіне скарысталіся дакументамі на ільготны праезд? Не, не было такіх замераў!
А ўсе лічбы выводзяцца ці папросту “са столі”, ці метадам адсячэння ад кавалку мармура. Гэта адсяклі, гэта ўбралі, а тое, што засталося — мабыць, нашыя выдаткі на ільготы і сацыяльныя гарантыі. Хаця, цалкам магчыма, гэта былі выдаткі на няўменне гаспадарыць”.
Пасля адмены ільготаў людзі адмаўляліся ісці на выбары, каб пакараць дзяржаву
– Чаму ж мы так да гэтай пары і не адчулі таго самага “падвышэння сацыяльнай тэмпературы ў краіне”, пра якое вы казалі ў траўні два гады таму?
Вольга Абрамава: “Насамрэч, падвышэнне сацыяльнай тэмпературы адбылося. Але іншае пытанне – якое яно набыло формы? На наступны дзень пасля таго, як быў прыняты закон, я падчас сустрэчы з журналістамі казала, што першым вынікам будзе істотная страта даверу да ўладаў. Найперш – з боку жыхароў вялікіх гарадоў, а далей – з боку ўсіх, хто страціць ільготы.
І гэта адаб’ецца найперш на тым, як будуць праходзіць бліжэйшыя выбары. І паверце, адбілася па поўнай. Ніхто вам гэтага публічна не пацвердзіць, але збор подпісаў у Мінску паўсюль праходзіў вельмі цяжка.
У кожнай трэцяй кватэры людзі не проста пасылылі зборшчыкаў “падалей”, а казалі: мы галасаваць не пойдзем. Мы хочам пакараць улады за адмену ільготаў. У маёй акрузе было крыху па-іншаму, але... Прычым сярод тых, хто адмаўляўся падпісвацца, было шмат маладых, якія казалі: мне гэтыя ільготы не былі патрэбныя, але за што вы пакрыўдзілі майго тату, маю бабулю? То бок, давер да дзяржавы ўпаў ніжэй за нізкае.
Адзінае, што выратавала дзяржаву – гэта кантроль за асноўнымі сродкамі масавай інфармацыі. Людзі проста не даведаліся, што тых, хто пратэстуе супраць адмены ільготаў, – большасць. Людзі не кансалідаваліся на электаральным пратэсце і не падняліся, каб аспрэчыць злоўжыванне паўнамоцтвамі абраных імі дэпутатаў.
А пасля яшчэ людзей падражнілі статыстыкай “масавага ўхвалення” адмены ільготаў... Праўда, я казала тады, што масавых выступленняў не будзе, а будуць стыхійныя кампаніі грамадзянскага непадпарадкавання. Напрыклад, усеагульныя адмовы аплочваць праезд. У транспарце на гэтую тэму браталіся пакаленні... Старушкі абдымаліся са студэнтамі і казалі адно аднаму і казалі: “Як нас кіданулі!”.
– Чаму апазіцыя не арганізавала людзей да пратэсту, не скарысталася адменай ільготаў для таго, каб павесці людзей на вуліцы?
Вольга Абрамава: “Пасля таго, як я зразумела, што апазіцыя не рыхтуе аніякіх выступаў, я зразумела, што гэта палітычная смерць гэтай генерацыі апазіцыі. Прынамсі, на ўзроўні лідэраў і таго варыянта існавання апазіцыі, што быў тады. Бо было паўтара месяца “люфта” паміж пачаткам абмеркавання адмены ільготаў і прыняццем закона.
Для мяне гэта было...”
– Дзіўна?
Вольга Абрамава: “Не, мне было балюча. Бо гэта былі адзіныя людзі, хто мог змяніць ход падзеяў. Адмена ільготаў – тое, праз што можна было выходзіць на плошчы без усялякіх санкцыяў. Гэта тое, дзеля чаго можна было б абвяшчаць галадоўкі. І яны б атрымалі каласальную падтрымку, нават калі б не перамаглі.
А я рабіла сваю справу ў парламенце. Я не магла, калі была дэпутатам, заклікаць людзей выходзіць на плошчу! Хаця да мяне звярталіся з такімі прапановамі. Прыходзілі вязні фашызму, казалі: “А што, калі мы прыйдзем 23 траўня на ганак парламента і пачнем спяваць ваенныя песні? Мы ж усе дзеці вайны!”. Але я адказала, што я не магу ім даваць парады. Бо я не хацела, каб на іх спускалі сабак. Каб старых, у якіх і так усё адабралі, яшчэ і пачалі разганяць за тое, што яны перашкаджаюць працы парламента.
Але апазіцыю нішто не звязвала. І я думаю, што нават шмат хто з маіх калегаў чакаў рашучых дзеянняў. Але яны вырашылі “прытрымаць” гэтую карту, вырашылі адцягнуць час пратэсту бліжэй да выбараў і тады паабяцаць вярнуць ільготы.
Я думаю, калі б урад проста пабачыў масавы пратэст, ільготы б вярнулі. Не трэба было масавых беспарадкаў, пераварочваць машыны... Проста зрабіць тое, што заўжды абяцаецца: “Мы выйдзем шчыльнымі радамі!”
А я – не мітынгавы чалавек. У мяне індывідуальны стыль дзейнасці”.
– Дарэчы, як гэта – быць адзіным, хто галасуе супраць?
Вольга Абрамава: “Адкажу, як у тым анекдоце пра беларуса, які павесіўся: спачатку было неяк няёмка, але пасля я прызвычаілася”.
Фота: Хартия'97, http://udf.by.
