"Кашалёк" Лукашэнкі ўскосна звязаны з пашпартам "Новай Беларусі". Расследаванне

28/05/2024 - 17:09

Новае расследаванне БРЦ / investigatebel.org

Праектам пашпарта "Новай Беларусі" ад Аб'яднанага пераходнага кабінета займаецца літоўская фірма, звязаная з "кашальком" Лукашэнкі Віктарам Шаўцовым.

Як так атрымалася і ці ў курсе былі дэмакратычныя сілы?

Еўрарадыё коратка пераказвае новае расследаванне ад Беларускага расследавальніцкага цэнтра.

Карупцыя і скандалы Garsų pasaulis

Аб'яднаны пераходны кабінет заняўся распрацоўваннем пашпарта "Новай Беларусі", каб вырашыць праблему пратэрмінаваных пашпартоў для тых, хто не можа прыехаць у Беларусь. Для друкавання дакументаў абралі літоўскую кампанію UAB Garsų pasaulis. Менавіта яны вырабляюць бланкі пашпартоў для грамадзян Літвы.

Як высветлілі журналісты БРЦ, Garsų pasaulis фігуравала адразу ў некалькіх карупцыйных скандалах у розных краінах.

Напрыклад, у 2019 годзе кампанія выйграла тэндар на вытворчасць біяметрычных пашпартоў для Кыргызстана на $13,5 млн, а пазней праспансавала некалькім чыноўнікам паездкі за мяжу. У 2021 годзе Garsų pasaulis заключыла кантракт на вытворчасць электронных пашпартоў з урадам Зімбабвэ. Хоць мясцовая прэса паведамляла, што аналагічны праект быў запушчаны ў 2016 годзе, а ствараць яшчэ адзін не было неабходнасці.

Акрамя гэтага, Garsų pasaulis фігуравала ў "схематозах" у Малдове.

Сувязь з "кашальком Лукашэнкі"

Паводле звестак БРЦ, з 2011 года ў Вільні працуе сумеснае беларуска-літоўскае прадпрыемства UAB GP Holographics. Яно вырабляе ахоўныя галаграмы для еўрапейскага рынку і наўпрост звязанае з кампаніяй "Галаграфічная індустрыя" (выпускае галаграмы ў Беларусі) і Віктарам Шаўцовым.

Garsų pasaulis была звязаная з GP Holographics з моманту заснавання апошняй. Спачатку кампаніі мелі агульнага заснавальніка — UAB GP GRUPĖ, а ў 2016 годзе Garsų pasaulis выкупіла GP Holographics і стала прамым акцыянерам сумеснага прадпрыемства. У чэрвені 2022 года Garsų pasaulis перадала свае акцыі дырэктару Раймондасу Красаўскасу. Ён валодаў імі паўтара года, а ў лістападзе 2023 года, неўзабаве пасля абвяшчэння аб распрацоўцы пашпарта "Новай Беларусі", перадаў іх Віктару Шаўцову. У выніку ў руках беларуса апынулася 70% акцый GP Holographics.

Генеральны дырэктар Garsų pasaulis Ане Янаўскіене паведаміла БРЦ, што кампанія атрымала прапанову ад "Галаграфічнай індустрыі" на куплю галаграм каля 15 гадоў таму, але ў лютым 2022 года было прынятае рашэнне больш не працаваць з беларускімі пастаўшчыкамі.

Цэнтру выдачы асабістых дакументаў і Міністэрству ўнутраных спраў Літвы інфармацыя пра сувязь кампаніі з "кашальком" Лукашэнкі раней не была вядомая. Чыноўнікі адзначылі, што надзейнасць пастаўшчыка паслуг і адсутнасць пагрозы нацыянальнай бяспецы ацэньвае Дэпартамент дзяржаўнай бяспекі (ДДБ) краіны: "МУС ужо звярнулася ў ДДБ з просьбай ацаніць прадстаўленую вамі інфармацыю".

Прадстаўнік Аб'яднанага пераходнага кабінета Валерый Кавалеўскі таксама паабяцаў правесці праверку Garsų pasaulis.

Як Кабінет выйшаў на Garsų pasaulis?

Журналісты БРЦ высветлілі, што ў распрацоўцы новых дакументаў для беларусаў удзельнічала Геральдычная рада. Яна зарэгістраваная ў Літве як кампанія Pahonia, VšĮ. Ёю кіруе грамадзянін Беларусі Мікіта Забуга.

Па словах Валерыя Кавалеўскага, менавіта Забуга параіў Кабінету Garsų pasaulis у якасці распрацоўніка пашпарта "Новай Беларусі".

Мікіта Забуга вядомы як бізнесовец і дзеяч у сферы культуры і гісторыі: быў спонсарам усталявання помніка ў гонар 150-годдзя паўстання Кастуся Каліноўскага ў Астравецкім раёне, прафінансаваў адкрыццё мемарыяльнай шыльды ў гонар паэта і святара Казіміра Сваяка ў Вільні, а ў 2017-м разам з археолагамі займаўся раскопкамі парэшткаў Каліноўскага.

Пры гэтым, піша БРЦ, Забуга скончыў Акадэмію МУС. У пачатку двухтысячных працаваў следчым ва Упраўленні Следчага камітэта па Мінскай вобласці, а таксама ў атрадзе аператыўнага рэагавання і вышуку ДАІ УУС Гродзенскага аблвыканкама. У 2003 годзе, гэта значыць больш за 20 гадоў таму, звольніўся са службы і пераехаў у Літву.

Нягледзячы на супрацоўніцтва з дэмакратычнай апазіцыяй, Мікіта Забуга працягваў весці бізнес і ў Беларусі. Да 13 сакавіка 2023 года ён быў адным з саўладальнікаў кампаніі ТАА "Ферата", якая прадае рэкламу ў Нацыянальным аэрапорце Мінск.

Хоць Забуга звольніўся з міліцыі яшчэ ў 2003 годзе, сувязь з адным з супрацоўнікаў сілавых структур ён падтрымліваў і праз дзесяць гадоў пасля заканчэння службы. Паводле звестак "Кіберпартызан", у 2013-м Забуга ездзіў у Літву на легкавым аўто з Вадзімам Грыцам, следчым, які вёў расследаванне тэракту ў мінскім метро, паводле вынікаў якога да смяротнага пакарання прысудзілі Дзмітрыя Канавалава і Уладзіслава Кавалёва.

Грыц таксама вёў справу аб прызямленні "плюшавага дэсанту", калі ў 2012 годзе шведскія актывісты нелегальна прыляцелі з тэрыторыі Літвы на лёгкаматорным самалёце і скінулі над Беларуссю плюшавых мішак з улёткамі ў падтрымку свабоды слова.

Бізнесовец сказаў журналістам БРЦ, што не памятае пра сумесныя паездкі з Грыцам, але прызнаўся, што знаёмы са следчым яшчэ з часоў Акадэміі МУС.

БРЦ спытаў галоўнага дарадцу Святланы Ціханоўскай Франака Вячорку, ці ведаў ён пра бізнес-актыўнасці Забугі ў Беларусі пасля 2020 года і пра яго паездкі з Грыцам.
Па словах Вячоркі, гэтыя факты яму не былі вядомыя, але ён паабяцаў праверыць гэтую інфармацыю і адзначыў, што Офіс Святланы Ціханоўскай не мае працоўных стасункаў з Забугам.