З малінавым варэннем. Як мяняюць рацыён салдат, якія (не)працуюць з плутоніем

У пачатку студзеня дырэктар Цэнтра Беларускіх камунікацый Максім Пляшко са спасылкай на ўласную крыніцу расказаў, што ў Беларусі хочуць палепшыць рацыён вайскоўцаў 116 авіябазы ВПС у Лідзе. Нормы харчавання не мяняліся ўжо шмат гадоў, і вось ваенных вырашылі парадаваць... марской капустай.

Паводле звестак Цэнтра Беларускіх камунікацый, запыт на абнаўленне рацыёну паступіў ад службы тылу. Вайсковая частка нібыта просіць у сціслыя тэрміны дадаць у рацыён вайскоўцаў малако і кісламалочныя прадукты, свежую садавіну і варэнне з яе, дадатковую порцыю рыбы або рыбапрадуктаў, марскую капусту, згушчанае малако, какаву.

Беларускі навуковец хімік, стваральнік папулярнага канала пра радыяцыйную і хімічную бяспеку Сяргей Бесараб мяркуе, што такая змена рацыёну можа ўскосна сведчыць пра тое, што вайскоўцы на Лідскай базе будуць мець справу з ядзернымі боепрыпасамі.

Але адзначае: такая змена рацыёну хіба што падыме ваенны аптымізм. А калі марской капустай іх вырашылі ратаваць ад плутонію, у навукоўцаў дрэнныя навіны.

Каркадэ з малінавым варэннем

Над спісам прадуктаў, якія хочуць дадаць у рацыён лідскай брыгады, Сяргей Бесараб адкрыта пасмейваецца. Напрыклад, у гэтым спісе ёсць марская капуста, якая змяшчае вялікую колькасць ёду. Але ёд патрэбны хіба што калі Ліда перажывае праз працу Астравецкай АЭС. Пры працы з ядзернай зброяй ён цалкам бескарысны.

— У спісе ёсць таксама рыба і морапрадукты. Магчыма, гэта адсылка да савецкіх часоў, калі пацярпелым на АЭС рэкамендавалі бялковыя гідралізаты — тады гэта быў прэпарат, зроблены з мідый, вустрыц і рачкоў. Яго прымалі, каб знізіць пашкоджанні, выкліканыя апрамяненнем. Але дагэтуль незразумела, наколькі ён эфектыўны. Ёсць спасылкі толькі на закрытыя даследаванні, ніякіх клінічных выпрабаванняў эфектыўнасці гэтага прэпарату праведзена не было. Але ў масавай свядомасці замацавалася ўпэўненасць: морапрадукты могуць зніжаць дзеянне радыяцыі.

С малиновым вареньем. Как меняют рацион солдат, которые (не)работают с плутонием

Рыба / pixabay

Што яшчэ ў спісе? Какава? Прамога радыяабароннага дзеяння тут няма, але ёсць танізуючы эфект. То-бок, калі ўсё дрэнна, то за кошт танізуючага эфекту будзе здавацца, што, можа, яшчэ не так і кепска.

Адзінае ў спісе, што насамрэч можа знізіць аксідатыўны стрэс — свежая садавіна і варэнне з яе. Свежая садавіна ўтрымлівае антацыяны, і тыя маюць пацверджаную антыаксідантную актыўнасць. Так што так, у садавіне сэнс ёсць.

У цэлым абноўлены рацыён падобны на рацыён падводнікаў, заўважае навуковец. Але ніякіх спецыяльных радыяабарончых або прафілактычных радыяабарончых уласцівасцяў ў гэтых прадуктаў няма. А ў якіх ёсць?

— Замест какавы я б параіў увесці ў гэты рацыён чай каркадэ. Або анчан — сіні чай — у ім вялікая колькасць антацыянаў. Можна ўжываць фіялетавую каляровую капусту, журавіны, чарніцы. Гэта значыць прадукты, якія ўтрымліваюць прыродныя антацыяны. І такім чынам можна паспрабаваць знізіць аксідатыўны стрэс ад апраменьвання.

Калі гэты тэкст вас растрывожыў і вы пабеглі ў краму па каркадэ — пачакайце. Купіце яшчэ і дазіметр. Сяргей Бесараб рэкамендуе мець яго дома кожнаму беларусу. На адрозненне ад дзяржаўных медыя ён адразу пакажа, калі радыяцыйная абстаноўка адхілілася ад нормы (з гэтай жа мэтай можна падпісацца на тэлеграм-канал Бесараба).

Дык завезлі ці не завезлі ў Беларусь ядзерную зброю?

Сяргей Басараб родам з Гродзенскай вобласці. І не хавае, што на кожную навіну, якая пацвярджае, што ЯЗ цягнуць у нашы самыя чыстыя, найменш пацярпелыя ад радыяцыі раёны, рэагуе вельмі эмацыйна. Ён называе тое, што адбываецца "святатацтвам".

Навуковец ва ўсіх сваіх развагах зыходзіць з таго, што тактычная ядзерная зброя ў Беларусі ўжо ёсць. І на Лідскім аэрадроме, імаверна, захоўваюцца авіяцыйныя боепрыпасы (хутчэй за ўсё гэта ракеты Х58У) для мадыфікаванага самалёта СУ-24М.

— Як менавіта ўладкаваныя гэтыя боепрыпасы, сказаць складана — інфармацыя засакрэчаная. Але з вялікай верагоднасцю можна сцвярджаць, што ў іх будуць плутоніевыя зарады.

Усе боепрыпасы захоўваюцца ў разабраным стане, іх збіраюць толькі да баявой трывогі. І людзі, якія працуюць з плутоніевымі балванкамі, падвяргаюцца пэўнай небяспецы.

Але не блытайце з сітуацыяй на ЧАЭС, калі той жа плутоній у выглядзе аэразолі быў выкінуты ў паветра. Калі зброя проста захоўваецца на нейкім складзе, небяспекі трапляння дробнадысперсных ізатопаў у лёгкія або СКТ мінімальная, — кажа Бесараб.

Ці можна прынесці радыяцыю са склада, дзе захоўваюцца даўбешкі плутонію, дадому на вопратцы, як кавід ці грып?

— Не, нельга, калі толькі не будзе разбураны сам масіў з плутонію. Калі гэтыя аб'екты не разбураць, не скрэбці, не пілаваць, то верагоднасць атрымаць знешняе забруджванне мінімальная. То-бок, калі выконваць мінімальную тэхніку бяспекі, то небяспекі для навакольных няма.

То-бок працаваць з плутоніем бяспечна? Таксама не

Самы бяспечны варыянт — дыстанцыявацца ад гэтых аб'ектаў, адмовіцца ад працы з імі. Але калі адмовіцца і дыстанцыявацца немагчыма, то варта папрасіць камандаванне аб ахоўных прыстасаваннях і распытаць, ці працаздольныя яны.

— Распрацоўшчыкі такой зброі ўлічваюць, што яе трэба транспартаваць, абслугоўваць — так што там павінны быць ахоўныя экраніруючыя сістэмы. Так што ў дадатак да самадысцыпліны чалавеку, які працуе з такімі рэчамі, трэба паклапаціцца пра працаздольнасць штатных ахоўных прыстасаванняў.

Ступень небяспекі залежыць ад таго, як даўно былі зробленыя гэтыя боепрыпасы і які ў іх выкарыстоўваецца плутоній. Асноўная радыяцыйная небяспека зыходзіць менавіта ад дамешкаў ізатопаў плутонію ў зброевым плутоніі, тлумачыць навуковец.

Сам зброевы плутоній складаецца з некалькіх ізатопаў. У асноўным гэта плутоній-239, яшчэ трохі плутонію-240, некалькі адсоткаў плутонію-241 і пэўная колькасць іншых ізатопаў.

— Самі па сабе плутоній-239 і плутоній-240 выпраменьваюць альфа-часціцы. Трапляючы на слізістыя абалонкі, яны валодаюць разбуральным эфектам. Але затрымліваюцца нават пластом паветра або лістом паперы. Таму, калі сам плутоній не разбураецца, баяцца няма чаго.

Але ёсць нюанс. Плутоній-240 у працэсе распаду ўтварае нейтроны спантанага дзялення. І вось ужо гэтыя нейтроны маюць добрую пранікальную здольнасць. Яны пранікаюць глыбока і прыносяць моцныя пашкоджанні арганізму (тут грае ролю т.зв. вагавый множнік, які аднолькавы для альфа-часціц і нейтронаў, а для гама-прамянёў і бэта-часціц ён прыкладна ў 20 разоў меншы). Думаю, у вайскоўцаў ёсць спецыяльныя ахоўныя адбівальнікі нейтронаў, ахоўныя экраны для тых, хто працуе з гэтай радыяцыяй.

Турбавацца можна і праз плутоній-241. У яго досыць кароткі перыяд паўраспаду — 14 гадоў — і ён хутка ператвараецца ў ізатоп амерыцыя, — кажа навуковец.