Навукпоп па-беларуску: пра мову, навуку і вайну — размова з блогерам Smash

— Гэта сапраўды дапамагло мне рабіць якасныя рэчы. Цяпер, звяртаючыся да папярэдніх відэа, я рэтраспектыўна бачу іх хібы, недахопы. Я моцна прасунуўся наперад. То-бок хутчэй тое, што я пачаў здымаць кантэнт, паўплывала на маё жыццё і выбары, якія я рабіў далей. Таму не ўпэўнены, што тут можна раздзяляць маю асобу, кантэнт і досвед — гэта ўсё часткі аднаго цэлага.

Як ствараецца кантэнт?

Вінцук кажа, што ёсць пэўны алгарытм стварэння кантэнту. Часцей ён бярэцца за тэмы, у якіх добра разбіраецца, а каб матэрыял быў дастаткова глыбокі — звяртаецца да крыніц, якім давярае.

— Гэта могуць быць пэўныя артыкулы ці кнігі, з якімі я добра знаёмы — нічога складанага. А калі тэма выходзіць за межы маёй кампетэнцыі, напрыклад, сацыяльная псіхалогія, то, па-першае, я раблю рэсёрч. У гэтым дапамагаюць акадэмічныя пошукавыя сістэмы кшталту Google Scholar, там я гляджу розныя крыніцы, а таксама звяртаюся да сваіх сяброў. Напрыклад, да Вольгі Лебедзь, якая працуе ў Дэлаверcкім універсітэце на кафедры сацыяльнай псіхалогіі. То-бок я заўсёды звяртаюся па экспертную ацэнку на тую ці іншую тэму. Потым пішу сцэнар і згодна з ім ствараю відэа. Але, вядома, бывае і экспромт.

Што наконт “вострага” кантэнту?

Паводле блогера, яшчэ ў 2018 годзе ў яго былі пэўныя праблемы з уладамі — гэта былі часы, калі хлопец вучыўся ў БДПУ імя Танка.

— Аднекуль хтосьці з рэктарскага складу даведаўся, што я вучуся ў БДПУ, і штосьці ім не спадабалася ў маіх відэа. Мабыць, пра сексуальную арыентацыю ці пра псіхаактыўныя рэчывы, не ведаю. І вось на мяне хацелі націснуць: спачатку прыйшло паведамленне ад рэктара, а потым і выкладчыкі атрымалі загад наконт мяне. Тады яны сабраліся, падышлі да мяне і кажуць: “Слухай, тут у нас такія ёлупы ёсць зверху, яны хочуць на цябе націснуць, але мы ўсе за цябе. Таму проста годна адстойвай сваю пазіцыю”. Тады гэта мяне вельмі ўразіла і натхніла, было прыемна пачуць такое ад людзей, якіх я вельмі паважаю.

Але ўжо ў 2019 годзе здарылася непрыемнае. Аднойчы Вінцуку патэлефанавалі з незнаёмага нумара — гэта аказаліся супрацоўнікі Следачага камітэта.

— Яны казалі, што вось я такі і такі. Што раблю такія і такія відэа. Вядома, я не стаў нічога ім пацвярджаць, размаўляў максімальна цьмяна. Потым пачаліся пагрозы, што мяне кінуць у СІЗА, што прывязуць у СК і г.д. Я намагаўся даведацца, як хто я там праходжу: як сведка ці як падазраваны ў чымсьці. Таксама я настойваў, што без позвы нікуды не пайду. У выніку позвы мне ніхто так і не даслаў. Мае сябры-праваабаронцы сказалі, што гэта тыповая стратэгія працы нашых структур і што я зрабіў усё правільна. Магчыма, гэта была нейкая спроба запалохаць. З таго часу я пачаў вельмі дбайна ставіцца да сваёй бяспекі.

Што змянілася пасля вайны?

Як кажа блогер, калі ў суседняй краіне ідзе вайна, гінуць людзі, разбураюцца гарады, а родная краіна дазваляе агрэсару ўрывацца на чужую тэрыторыю — гэта чырвоная рыса, якая дзеліць свет на “да” і “пасля”.

— Я не разумею, як можна было інакш рэагаваць, калі ты сумленны чалавек. Я пачаў сачыць за ходам уварвання. Штодня было ўсё больш абуральна і відавочна, што гэта адбылося праз тое, што многія трапілі ў прызму “русского мира” і нават не рэфлексавалі наконт таго, да чаго гэта можа прывесці. Вядома, я пачаў гаварыць пра гэтыя жахі. Вядома, я не хацеў мець ніякага дачынення да людзей, якія падтрымліваюць гэта. Таксама гэта была спроба адсекчы аўдыторыю, што выступала за вайну.

Калі блогер пачаў шчыра выказвацца пра вайну, колькасць пагроз у яго бок толькі павялічылася. Некаторыя расійскія блогеры нават заклікалі беларускі КДБ схапіць Вінцука.

— Было шмат негатыўных каментароў, пачаліся і рэйды з розных рускамірскіх суполак. Гэта цягнецца дагэтуль.

Чаму перайшоў на беларускую мову?

Хлопец кажа, што цікавіцца беларускай мовай пачаў задоўга на вайны ва Украіне, але ў жыцці на яе не пераходзіў.

— Амаль усе беларусы разумеюць беларускую, але, на жаль, не могуць (ці не хочуць) на ёй размаўляць. У краіне проста няма асяроддзя, дзе можна было б без праблем камунікаваць па-беларуску. 

Спачатку блогер проста слухаў беларускую, глядзеў розны кантэнт, а потым зразумеў, што мова вельмі важная для яго як частка ідэнтычнасці.

— Гэта цалкам нармальная з’ява, калі людзі адзначаюць мову як частку сваёй асобы. У 2019 я разважаў пра тое, што размаўляю па-беларуску горш за сваю маці, яна размаўляе горш за майго дзеда, а мой дзед — горш за маю прабабку... Колькі пакаленняў  беларусаў трэба, каб беларуская мова знікла?

Але мне патрэбны быў нейкі штуршок, каб цалкам перайсці на беларускую, бо без практыкі і без людзей, якія могуць цябе падтрымаць, гэта амаль немагчыма.

І гэтым штуршком для хлопца стаў 2022 год, калі ў грамадстве ўзніклі пытанні пра рускую імперскасць і рускі свет.

— Насамрэч мова для многіх мае значэнне. Узяць рускамоўных украінцаў, якія нават ідэнтыфікавалі сябе як “рускамоўныя ўкраінцы”. Яны пачалі пераходзіць на ўкраінскую. Яны ўбачылі, што калі тваё жытло разбураюць расійскія ракеты, а сяброў забіваюць расійскія вайскоўцы, то неяк складана рускую мову рабіць сваёй ідэнтычнасцю і часткай сябе. Гэтых людзей можна зразумець.

Сам я пра сябе думаў: “Ну а хто, калі не я?” Чакаць, пакуль Беларусь стане сапраўды незалежнай і ў школах, ВНУ пачнуць размаўляць на беларускай? Так і памерці можна. Праз усе гэтыя чыннікі я і вырашыў пачаць размаўляць па-беларуску.