Спіддэйтынг у Мюнхене: як дэмсілы вярталі Беларусь у фокус увагі

17/02/2025 - 16:02

Святлана Ціханоўская / Офіс Святланы Ціханоўскай

Галоўнае пытанне беларускай філасофіі: што першаснае — вызваленне палітвязняў ці адмена санкцый? Рэжым пачаў выпускаць людзей праз ціск — ці ціск скарысталі як інструмент у перамовах з Лукашэнкам?

Пасля Мюнхенскай канферэнцыі Еўрарадыё паслухала пазіцыю па гэтым пытанні ад прадстаўніка Офіса Святланы Ціханоўскай Франка Вячоркі і беларускага палітыка Валера Кавалеўскага.

Абодва мінулыя дні правялі на канферэнцыі ў Мюнхене і зазначаюць, што атрымаўся добры нэтворкінг.

Валер Кавалеўскі: “Гаварылі пра небяспечнасць дыстанцыі паміж беларусамі і еўрапейскай сям’ёй”

Стваральнік Агенцтва еўраатлантычнага супрацоўніцтва Валер Кавалеўскі чакаў, што Мюнхенская канферэнцыя па бяспецы стане пачаткам Новага году ў міжнароднай дыпламатыі. І таго ж, кажа Кавалеўскі, чакалі ад яе і іншыя ўдзельнікі — прынамсі, гэта было адчувальна па атмасферы.

— Было адчуванне, што абмеркаванне важных для Беларусі пытанняў — дасягненне мірнага працэсу ва Украіне — прыйдуць да кульмінацыі. Так і атрымалася. Але гэта не адзінае пытанне, якое важнае для Беларусі. Сярод іншых — паглынанне нашага суверэнітэту Расіяй і вызваленне палітзняволеных.

Я правёў шмат імправізаваных сустрэч, і такая дэмакратычнасць — гэта менавіта тое, чым слаўная Мюнхенская канферэнцыя. Тут можна “на нагах” пагаварыць з экспертамі і дыпламатамі ўзроўню міністраў краінаў.

Спіддэйтынг у Мюнхене: як дэмсілы вярталі Беларусь у фокус увагі

Валер Кавалеўскі / "Рацыя"

Асобныя сустрэчы я правёў з прадстаўнікамі важных для нас міжнародных арганізацый — Еўрапейскага сюза і Паўночнаатлантычнага альянсу. З імі мы абмяркоўвалі не толькі тое, што цяпер адбываецца ў Беларусі, але і тое, што мы можам зрабіць дзеля дасягнення нашых мэтаў. Некаторыя з сустрэч засталіся непублічнымі, каб мы маглі працягнуць абмеркаванне ў камфортных умовах.

Мы пытаем у Кавалеўскага, ёсць у такіх сустрэч практычныя вынікі ці гэта проста “нэтворкінг”. Кавалеўскі пагаджаецца: такі складнік таксама ёсць. Удзельнікі канферэнцыі самі часам называюць гэтыя працэсы “спіддэйтынгам”.

— Для мяне самай карыснай была сустрэча з кіраўніцтвам службы знешніх сувязяў Еўрапейскага саюза. Была магчымасць падрабязна і разгорнута данесці праблемы палітзняволеных і пагрозы страты Беларуссю незалежнасці, праблему дыстанцыі, якая выбудоўваецца паміж нашай краінай і еўрапейскай сям’ёй. Гэтая дыстанцыя становіцца небяспечнай, і з ёй трэба нешта рабіць.

Вызваленне палітзняволеных — самая важная і вымяральная задача. Мы не можам проста абыходзіцца дэкларацыямі пра тое, што гэта прыярытэт. Мы павінныя шукаць практычныя падыходы, каб гэтую праблему вырашыць. У гэтым сэнсе было, вядома, вельмі важна, што прадстаўнік Дзярждэпартамента апынуўся на мінулым тыдні ў Мінску.

Паралельна з Кавалеўскім сустрэчы праводзілі прадстаўнікі Офіса і сама Святлана Ціханоўская. Ці каардынаваліся палітыкі, калі вызначалі, хто з кім і пра што будзе размаўляць?

— У нас не было наўпроставай каардынацыі. Офіс паводзіць сябе даволі закрыта і трымае сваю інфармацыю пры сябе. У нас ёсць даволі сур’ёзныя адрозненні ў падыходах: фактычна, Офіс карыстаецца падыходам 2021-2023 гадоў. Яны кажуць пра тое, што сітуацыю ў Беларусі можна вырашыць толькі праз ціск, і адмаўляюць неабходнасць перамоваў. То-бок іх формула такая: спачатку мусяць быць вызваленыя людзі, а потым можна будзе казаць пра зняцце санкцый.

Мы пабачылі, што гэтая формула не працуе, што яна нерэалістычная. Таму ў кааліцыі, у якую разам са мной уваходзяць Вольга Гарбунова і Таццяна Хоміч, распрацаваны іншы падыход. І візіт Сміта (Крыстафер Сміт, намеснік памочніка дзяржсакратара ЗША) у Мінск кажа пра тое, што наш падыход набывае дынаміку.

Гэты візіт кажа, што патрэбныя больш актыўныя дыпламаты, больш адказная камунікацыя, што санкцыямі трэба карыстацца, каб вызваляць людзей, а не дзеля таго, каб яны проста існавалі.

Кавалеўскі не адмаўляе, што заходнім партнёрам было б камфортней працаваць з адной сілай, якая прадстаўляе Беларусь, і выслухоўваць адну ўзгодненую пазіцыю. Але яны не адмаўляюцца ад магчымасці абмеркаваць альтэрнатыўныя падыходы.

Вызваленне двух беларускіх палітзняволеных, што адбылося акурат за візітам Сміта ў Мінск, сігналізуе пра тое, што прапанаваны кааліцыяй падыход эфектыўны, лічыць палітык.

— Наша задача была ў тым, каб сфармуляваць сваю пазіцыю і давесці яе да замежных партнёраў. Мы гэта зрабілі. Летась мы данеслі гэта да шматлікіх краінаў, з якімі працавалі, і працягваем рабіць гэта цяпер.

Я бачу, што ёсць і іншыя дзеянні, якія пакуль застаюцца непублічнымі, але сведчаць пра выкарыстанне нашага падыходу. Бачу, што візіт Сміта — гэта актыўная дыпламатыя і перамовы. Бачу, што адбываецца больш адказная камунікацыя. І бачу, што нашыя партнёры бяруцца за тое, каб выкарыстоўваць санкцыі як інструмент для вызвалення людзей, не адкладаючы гэтага на паслязаўтра і не разглядаючы санкцыі як самамэту (увесці, каб яны былі).

Калі мы можам гэтым інструментам карыстацца дзеля вызвалення людзей, наш абавязак — гэта рабіць.

Франак Вячорка: “Гэта зусім не значыць, што ідзе разварот на 180 градусаў і прызнанне Лукашэнкі”

Прадстаўнік Офіса Святланы Ціханоўскай Франак Вячорка адмаўляецца занадта абнадзейваць беларусаў, якія ўхапіліся за добрую навіну з вызваленнем трох чалавек на мінулым тыдні. Маўляў, не варта даваць празмернай надзеі, каб не расчаравацца.

Ён запэўнівае, што вызваленне палітвязняў застаецца галоўнай задачай Офіса, але лічыць, што навіны мінулага тыдня — акурат вынік ціску.

— Мы не кажам пра “ўгоды”. Ідзе гаворка пра заканамернае дзеянне. Калі Лукашэнка ідзе на саступкі, вызваляе людзей і спыняе рэпрэсіі, санкцыі, уведзеныя за гэтыя рэпрэсіі, могуць змякчыць. Гэта мы дэкларавалі ад самага пачатку і пазіцыі не змянялі.

Нашая прынцыповая задача ў гэтым працэсе — вызваліць людзей. І калі гэта атрымаецца, будзе вялікая перамога. Але гэта зусім не значыць, што (у заходніх палітыкаў) ідзе разварот на 180 градусаў і прызнанне Лукашэнкі. Не, такога не адбываецца.
І сам Крыс Сміт, вярнуўшыся з Мінска, сказаў: тое, што мы вызвалілі гэтых траіх — вынік ціску. Так ён адказаў усім аматарам бачыць сігналы ад Лукашэнкі. Гэта вынік ціску. Калі б не гэтыя санкцыі, у Лукашэнкі не было б ніякай матывацыі іх вызваляць.

Вызваленне гэтых трох чалавек рабілася ў поўнай каардынацыі. І больш вызваленняў таксама магчыма.

А яшчэ: у нас ёсць ілюзія, нібыта амерыканцам і еўрапейцам вельмі патрэбныя нашыя палітвязні. Але яны ім патрэбныя толькі таму, што мы пастаянна на іх ціснем. Нагадваем пра гэтых палітвязняў. І толькі таму яны твіцяць, прымаюць рэзалюцыі і санкцыі.

Дарэчы, Вячорку шкада, што інфармацыя пра візіт Сміта ў Мінск трапіла ў медыя, бо гэтыя перамовы мелі быць непублічнымі і закрытымі. "Многае трэба трымаць у сакрэце. Публічнасць не заўжды дапамагае", — кажа ён.

Святлана Ціханоўская падчас “Мюнхена” сустрэлася з амерыканскімі кангрэсменамі.

— Ёсць прыязнае стаўленне да Святланы Ціханоўскай, проста трэба сканвертаваць гэта ў наступныя практычная крокі. Чаго нам не хапае? Спецпасланніка ад ЗША па Беларусі. Такі спецпасланнік прызначаны па пытаннях Украіны і Расіі, ад яго можна пачуць пазіцыю ЗША. Я не кажу, што яна выгадная Украіне, але ад яго яе можна пачуць. Такі ж спецпасланнік патрэбны па Беларусі, нам бы гэта вельмі спрасціла задачу.

Еўрапейцам пра Беларусь ужо не трэба тлумачыць, кажа Вячорка. А вось прысутнасць у амерыканскіх медыя трэба павялічваць. І вось як гэта рабіў Офіс:

— Лукашэнкаўскую Беларусь амерыканскім партнёрам трэба тлумачыць як атавізм халоднай вайны. Тады яно працуе, бо без гістарычных паралеляў ім цяжка зразумець, што такое дыктатура Лукашэнкі і рэпрэсіі. А параўнанне з часамі сталінскіх рэпрэсій, напрыклад, пакідае след.

Задача, з якой прадстаўнікі Офіса паехалі ў Мюнхен, якая непакоіць — жаданне вярнуць Беларусь на мапу Еўропы. Бо, прызнае Вячорка, за апошнія гады ў еўрапейцаў магло скласціся ўражанне, што Беларусь ужо страчаная і аддадзеная Пуціну. Усё атрымалася: адзін толькі Уладзімір Зяленскі тры разы згадаў пра нашу краіну.