І не толькі “спампаваць”. Якія беларускія словы выбесяць расійскага імперца

03/06/2024 - 15:37

Няспынная моўная бойка / @rubanau_collage

У сеціве разгарэўся моўны скандал: “мастачку” з прарасійскай пазіцыяй Святлану Жыгімонт абурыў дзеяслоў “спампаваць”. Праз няведанне слова жанчына доўга не магла прыпаркавацца ля ЦУМа, а пасля назвала беларускую мову “хутарской вырадачнай паўпшэцкай паўхерзразумейякой тарабаршчынай”.

Пра неадукаванасць Жыгімонт ужо трапна напісала гродненская чыноўніца Святлана Вараніца, а мы зараз патлумачым, чаму дзеяслоў “пампаваць” — зусім не новы для беларускай мовы, і якія яшчэ словы могуць патэнцыйна вывесці з сябе ненавіснікаў беларускай мовы.

“Няхай чытаюць і класікаў беларускай літаратуры”. Ведаеце такое слова — помпа?

“З’яўленне новых слоў на базе ўласнай мовы або запазычання — гэта натуральны працэс. Беларуская мова тут не выключэнне. Калі ў жыццё прыходзяць новыя прадметы або паняцці, то і з’яўляюцца новыя словы. Прынамсі, гэта школьная праграма.

Якія яшчэ беларускія словы могуць паставіць у тупік рускамоўнага чалавека, які “ніпанімаіт”? Вось наша суб’ектыўная падборачка:

Пыса — гэты забаўны на першы погляд назоўнік з’яўляецца адным з варыянтаў слова “морда”. Ужываецца таксама эквівалент “мыса”, “лыч” (морда свінні) і “храпа” (морда каня).

Сцізорык — слова з касмічным вайбам, за якім хаваецца складны ножык.

Каляхуе — яшчэ адзін дзеяслоў, які можа справакаваць тону заяў на адрас камісіі па парнаграфіі. Але не варта хвалявацца — гэта ўсяго толькі “кіпіць”, пра што кажа Слоўнік прыслоўяў цэнтральных раёнаў Беларусі.

Імбрык — яшчэ адно цікавае і незразумелае рускамоўным слова, пад якім хаваецца заварны чайнік.

Шуфляда — кампактны назоўнік, які на расійскую перакладаецца як “высоўная скрыня стала”. Праз веданне гэтага слова можна вызначаць, ці сапраўды чалавек жыве ў Беларусі.

Балонка — гэта не толькі парода хатніх сабачак, але і старонка кнігі альбо часопіса, шкло ў раме і нават біялагічнае покрыва арганізмаў.

Гумовікі — звычайныя гумовыя боты, якія не прапускаюць ваду.

Плявузгаць — любімы дзеяслоў Лукашэнкі, які азначае зусім не плявацца, а несці лухту, мянціць языком.

Шкарпэткі — кожны адукаваны беларус ведае, што гэта мужчынскія і жаночыя панчохі, то бок прадмет адзення, які аблягае нагу.

Каб сачыць за галоўнымі навінамі, падпішыцеся на канал Еўрарадыё ў Telegram.

Мы штодня публікуем відэа пра жыццё ў Беларусі на Youtube-канале. Падпісацца можна тут.