Пыл над Беларуссю: ці ёсць небяспека і як абараніцца ад шкоды?

02/10/2024 - 12:28

Пыл накрыў Беларусь / progomel.by

Над Беларуссю зноў неспакойна. І не, гэтым разам гаворка не пра “Шахеды” і дым, а пра вялізныя аблокі пылу на ўсходзе краіны. На спадарожнікавых картах відаць, што яны накрылі не толькі Беларусь, але і Украіну.

Еўрарадыё разам з навукоўцам-хімікам Сяргеем Бесарабам паспрабавала разабрацца, адкуль узяўся гэты пыл, чым ён небяспечны і ці будуць такія буры паўтарацца ў будучыні (здаецца, што так).

Пыл з Каспія

З улікам змянення надвор’я такія з’явы цяпер не рэдкасць. Бесараб кажа, што сёлета пыльныя буры ўжо назіралася ў сакавіку-красавіку, і тады яны ішлі з пустыні Сахара.

— Цяпер жа пыл ляціць з тэрыторыі Казахстана, многія кажуць, што гэты пыл — з Прыкаспійскай нізіны. Фактычна гэта пясок ці пылападобныя фракцыі глебы, якія існавалі на засушлівых і паўзасушлівых тэрыторыях, потым іх проста падняла ў атмасферу моцным ветрам і панесла далей. Агулам такая з’ява называецца пустэльны пыл, але ў гэтым выпадку гэта хутчэй перанос мінералізаваных глебаў з незасеяных разараных зямель каля Каспія.

Астма, бранхіт і сілікоз

Калі паветра забруджанае часцінкамі PM-10 і PM-2,5 [часцінкі таго ці іншага рэчыва дыяметрам ад 10 да 2,5 мікраметра і меншыя. — Еўрарадыё] — гэта заўсёды небяспечна.

Паводле навукоўца, часцей лічыцца, што ўдыханне гэтых мелкіх часцінак становіцца прычынай астмы і бранхіту, а таксама можа абвастрыць гэтыя захворванні, калі яны некалі былі. Бесараб нагадвае, што з пылам у паветры могуць быць звязаныя і раздражненні скуры, і захворванні вачэй. Існуе нават такі тэрмін, як "пустэльная ліхаманка".

А яшчэ, напрыклад, у многіх афрыканскіх краінах існуе цесная ўзаемасувязь паміж пылавымі масамі ў паветры і ўспышкамі менінгіту.

— Калі такая сітуацыя цягнецца тыднямі і чалавек ходзіць без рэспіратара, то ёсць небяспека нават сілікозу. Часцей гэта прафесійнае захворванне, якое фіксуецца ў людзей, што працуюць з мелкадысперсным пясчаным пылам.

Пясок на 80-90% складаецца з аксіду крэмнію, у якога тэкстура крышталю мае ламаную форму. Калі такія нанааскепкі трапляюць у лёгкія, то, па-першае, яны пашкоджваюць жывыя тканкі, па-другое, выклікаюць запаленчы эфект, а ў выніку — разрастанне ў лёгкіх злучальнай, так званай фібрознай, тканкі, якая не здольная ўспрымаць кісларод.

То-бок чалавеку з сілікозам становіцца ўсе складаней дыхаць, узрастае рызыка захварэць на туберкулёз, бранхіт і нават рак.

Найгоршае тое, што сілікоз незваротны і невылечны без трансплантацыі лёгкіх.

У выпадку пылавых бураў, асабліва калі яны нясуць пыл з тэрыторый, дзе знаходзяцца радовішчы кварцавага пяску, пагроза даволі відавочная.

Таксама Бесараб лічыць, што з дробнабяспечнымі часцінкамі можа пераносіцца і велізарная колькасць іншых забруджвальных рэчываў.

— Гэта могуць быць споры грыбкоў, нейкія бактэрыі, цяжкія металы, пестыцыды (улічваючы, што каля Каспія вядзецца гаспадарчая дзейнасць). Гэта ўсё можа падымацца і з паветрам несціся да нас. То-бок спектр небяспекі вельмі шырокі, пачынаючы з таксікалагічных варыянтаў і заканчваючы біялагічнымі. Гэта, безумоўна, даволі адчувальная рэспіраторная пагроза.

Хто ў зоне рызыкі?

У асноўнай зоне рызыкі, паводле навукоўца, людзі з аслабленым імунітэтам у параўнанні з сярэднестатыстычным здаровым чалавекам. Гэта ў першую чаргу дзеці і людзі сталага ўзросту.

— Вядома, у асноўнай актыўнай часткі насельніцтва, 30-40 гадоў, нашмат меншая імавернасць захварэць праз пылавую буру. Але, зноў жа, праз каранавірус цяпер шмат у каго імунітэт аслаблены, таму спадзявацца на ўдачу не мае сэнсу. Нават маладым трэба быць асцярожнымі.