Баец Нацгвардыі: Мы маглі яшчэ трымаць Дэбальцава, але быў загад адысці

Цалкам размову з Віталём Лазебнікам можна паслухаць:

Еўрарадыё: У Дэбальцава вы прыехалі тры тыдні таму, калі ўжо была рэальная пагроза, што гэты плацдарм можа ператварыцца ў кацёл, вы гэта ўсведамлялі?

Віталь Лазебнік: Усе ведалі, куды мы едзем і што гэта за месца — мы і ў мінулую ратацыю стаялі там жа, на блок-пастах вакол Дэбальцавала. Але страху, што, маўляў, “ой, кацёл, кацёл — мы ўсе памром!”, такога не было. Усе ведалі, што ёсць верагоднасць акружэння: мы заходзілі ў Дэбальцава яшчэ па трасе Растоў-Харкаў, але ўжо праз дзён 10 яе перакрылі, на ёй дзве “хуткія” падбілі, на якіх хлопцы з медроты нашых параненых вывозілі. З таго моманту мы ўжо ведалі, што ўсё, траса перакрытая і засталіся толькі шляхі ў абыход. Тыя, якімі мы і адыходзілі з Дэбальцава. Да нас прыехалі медыкі забраць параненых на адзін дзень і засталіся на два тыдні — выехаць было немагчыма. Добра, хоць з боекамплектам у нас праблем не было: мы дастаткова адразу прывезлі з сабой, былі запасы на блок-посце і нашым суседзям дастаўлялі пастаянна ў дастатковай колькасці.

Еўрарадыё: Дзе канкрэтна вы былі ў Дэбальцава?

Віталь Лазебнік: Наш ротны апорны пункт стаяў на заходнім ускрайку Дэбальцава, на скрыжаванні дарог Растоў-Харкаў і Данецк-Луганск — правяралі машыны і гэтак далей. Мы прыехалі туды 1 лютага і штодня нас абстрэльвалі не менш, як тры разы на дзень: мінамёты, “Грады” і “саўшкі”. А потым, за адзень да нашага адыходу, у Дэбальцава прарвалася вялікая група сепаратыстаў і баі ўжо вялі ва ўсходняй частцы Дэбальцава. Дабраліся яны і да нас — блок-пост ужо давялося абараняць з дапамогай стралковай зброі. Бліжэй да вечара мы іх адагналі, і па нас пачала працаваць артылерыя. Да гэтага былі абстрэлы, але гэтым разам ён быў такі, што і само скрыжаванне, і блок-пост былі фактычна знішчаныя. І бліжэй да поўначы 18 лютага мы атрымалі загад: “15 хвілін на зборы і выходзім!”.

Еўрарадыё: Ці адчулі вы пачатак дзеяння “мінскіх дамоўленасцяў”?

Віталь Лазебнік: У 00 гадзін 15 лютага рэзка стала ціха. На адну гадзіну. І роўна ў 1 гадзіну ночы, я акурат на змене быў, пачала працаваць артылерыя. Так што, перамр’е было роўна адну гадзіну — гэта тое, што мы бачылі, чулі і адчувалі. Што нам заставалася рабіць? Давалі адказ. Калі выяўлялі кропкі, артылерыя наша іх дастаткова прафесійна падаўляла. Але шмат непрыемнасцяў было ад “качуючых” мінамётаў: два-тры разы стрэльнуць па нашых пазіцыях, і пераязджаюць на іншае месца. За імі ганяліся доўга і, на жаль, беспаспяхова. А дальнабойная артылерыя падаўлялася — толькі ідзе залп па нас, як адразу наша артылерыя дае адказ.

Еўрарадыё: Калі так паспяхова дзейнічала артылерыя, то што здарылася, калі вас выціснулі з Дэбальцава, за кошт чаго?

Віталь Лазебнік: Выключна за кошт канцэнтрацыі ўсіх сіл: па нашых звестках, у той жа Горлаўцы фактычна не засталося сепаратыстаў — іх усіх кінулі на нас. І даходзіла да таго, што з Вуглегорска танкі прамой наводкай білі па нашых блок-постах. І нас проста банальна выцяснялі. Дайшло да таго, што сыходзіць трэба было хаця б таму, што там не засталося, што захоўваць. Нацгвардыя там выконвала міліцэйскія функцыі, але мірныя жыхары адтуль выехалі практычна ўсе, руху па дарогам не было ніякага, і для нас там справы не было. Армія ваявала, але баі ўжо ішлі ў самім горадзе, асобныя блок-посты трымаліся нават у поўным акружэнні і не хацелі сыходзіць. Але далі загад адыходзіць. Не нам загады абмяркоўваць, але я лічу, што мы маглі яшчэ пратрымацца. Да прыкладу, у нас былі запасы ежы і боекамплекту, свідравіна з вадой — тэарэтычна, яшчэ тыдзень мы маглі пратрымацца да разблакавання трасы.

Еўрарадыё: А расійскія СМІ расказваюць пра паніку і што ўкраінскія вайскоўцы сотнямі здаваліся ў палон…

Віталь Лазебнік: Калі мы адыходзілі, то размаўлялі з хлопцамі з суседняга блок-поста. У іх на блок-посце засталіся салдаты, якія не захацелі адступаць. Яны сказалі: “Няхай будзе, што будзе, але мы застанемся тут, і будзем змагацца да апошняга”. Вось, такі быў настрой. Мы таксама не асабліва хацелі сыходзіць, і не зусім разумелі, чаму гэта трэба рабіць, але загады не абмяркоўваюць. У суседзяў нашых са 128-й механізаванай брыгады таксама такіх настрояў “мы ўсе памром!” не было.

Еўрарадыё: І якія цяпер настроі, "хутчэй на фронт адпомсціць" ці "дастала ўсё, дамоў хачу"?

Віталь Лазебнік: Менавіта цяпер хочацца дамоў, мы на фронце ўжо два месяцы, падыходзіць час ратацыі і банальна хочацца ўбачыць жонку, бацькоў, прывесці сябе ў парадак — здароўе падлатаць, ад’есціся, адмыцца і адаспацца. Што будзе далей, паглядзім, але пакуль у краіне такое творыцца, кідаць гэтую справу не хочацца.

Еўрарадыё: На момант вашага адыходу ў Дэбальцава заставаліся мірныя жыхары?

Віталь Лазебнік: Побач з нашым блок-постам быў прыватны сектар, і там дамах у 10 яшчэ заставаліся людзі, якія не захацелі выязджаць. Кажуць: “Мы тут жывём, нам няма куды ісці і паміраць будзем разам з домам”. Пераважна гэта пенсіянеры і маламаёмасныя. У якіх няма ні сваякоў, нічога апроч таго драхлага доміка, у якім яны жывуць. У іх і стаўленне такое: “Нам усё адно, што з намі будзе — мы нікуды не паедзем”.

Еўрарадыё: Навошта так упарта было трымацца за тое Дэбальцава?

Віталь Лазебнік: Найперш, гэта буйны чыгуначны вузел, а па-другое — гэта прамая дарога Данецк-Луганск, дастаткова зручная для руху тэхнікі. Думаю, менавіта з гэтай прычыны нашы так доўга гэту развязку ўтрымлівалі. Іншая справа, што цяпер чыгуначная развязка знішчаная практычна цалкам, а аўтадарога ўжо не такую важную ролю адыгрывае.

Еўрарадыё: Але кажуць, што страта “дэбальцаўскага плацдарма” нарадзіла сярод украінскіх ваенных “паражэнчыя настроі” і менавіта гэта было галоўным для сепаратыстаў…

Віталь Лазебнік: Ёсць такое. Тэарэтычна, само Дэбальцава павінна было стаць плацдармам для нашага наступу, а не аб’ектам аператыўнага акружэння. І некалькі месяцаў таму, пакуль было перамір’е, былі ўсе шансы ўмацавацца і зрабіць тут гэты плацдарм для наступу. Але нешта недзе не атрымалася, давялося адступаць, і маем што маем. Непрыемна: здаецца, што і ваюем добра, і хлопцы добрыя, але пастаянна здаём пазіцыі. Не тое, каб нас знішчылі, але неяк так планамерна адступаем. Гэта не дадае баявога духу, але не да такой ступені, каб крычаць: “Фсьо прапала, нас зліваюць, нас здаюць сепарам!”.

Еўрарадыё: Хто ваяваў супраць вас у Дэбальцава?

Віталь Лазебнік: Разведка казала, што бачыла ў Дэбальцава людзей у чорнай ваеннай форме. Ёсць падазрэнне, што гэта былі марпехі расійскія — дастаткова прафесійна працавалі, выцяснялі нашых з усходняга боку Дэбальцава. Але нікога з іх не злавілі, не апазналі — ваенны білет спытаць не было ў каго. А так, на перадавую ў якасці “мяса” гоняць менавіта мясцовае насельніцтва. Калі спрабуюць узяць колькасцю, а не якасцю, то ў якасці асноўнай ударнай сілы выкарыстоўваецца слаба ўзброенае мясцовае насельніцтва. Нам у палон здаўся данецкі хлопец, якога затрымалі за тое, што ён бухаў і гучна слухаў музыку, і прапанавалі: альбо ў “яму”, альбо — ваяваць. Далі яму аўтамат, два ражкі і накіравалі у Вуглегорск. Там ён і здаўся нашым хлопцам са словамі: “Я ваяваць не хачу — вось вам аўтамат”. Мы, дарэчы, забралі яго з сабой з Дэбальцава — ехаў з намі без усялякіх кайданоў, бо кажа, што хоча аднавіць украінскі пашпарт і застацца ва Украіне. У ДНР, кажа, мне не спадабалася.

Еўрарадыё: Якія адчуванні, калі ведаеце, што страляеце ў сваіх суайчыннікаў?

Віталь Лазебнік: А тут выбару няма: хто першы стрэліў, той і жывы застаўся. Зразумела, што гэта нашы суграмадзяне, толькі яны заблыталіся, не разабраліся ў тым, што адбываецца, з запудранымі мазгамі. У нас там лавіла мясцовае тэлебачанне, мы яго глядзелі і проста са смеху заходзіліся. Глядзець, да прыкладу, як яны ў чарговы раз расказваюць пра тое, што доблесная армія "ЛНР" ці "ДНР" адбіла Вуглегорск, а каля нас ездзяць нашы танкі і танкісты расказваюць: “Зганялі ў Вуглегорск, папоўнілі боекамплект і далей едзем”. А людзі вераць, што Вуглегорск “вызвалілі”, што паўднёвыя ўскрайкі Данецка абстрэльваюць “укропы” — пры тым, што да тых ускрайкаў наша артылерыя не дабівае. Людзі там прывыклі з савецкіх часоў верыць тэлевізару, і за кошт гэтага сепаратысты выязджаюць. І гэтая вера ў казкі з тэлевізара штурхае іх на тое, каб забіваць нас. Не я першы ўзяў у рукі зброю, мяне мабілізавалі, але я банальна не хачу, каб вось такое дайшло да майго Кіева.

Еўрарадыё: Вы на фронце з кастрычніка, што за гэты час было самае страшнае?

Віталь Лазебнік: Артабстрэлы. Калі свішчуць кулі — гэта не страшна. Я разумею, што калі яна прасвісцела, то гэта дакладна не мая, і гэта мяне прымушае проста шукаць схованку, адкуль я буду выглядваць, з якога боку страляюць. А артылерыя, мінамёт яшчэ чуваць, і за дзве секунды можна паспець упасці на зямлю, “Град” як пачынае бухаць, то калі першая не ў цябе патрапіла, то можна паспець недзе схавацца. "Саушкі" практычна бясшумна працуюць, і гэта страшна. Было вельмі страшна, калі падчас крайняга абстрэлу перад адыходам з Дэбальцава нас артылерыя проста раўняла з зямлёй дзве гадзіны. І дастаткова дакладна працавалі па месцах, дзе хаваліся людзі.

Еўрарадыё: Вельмі розная інфармацыя пра колькасць ўкраінскіх байцоў, якія загінулі пад Дэбальцава ў апошнія дні, ці вялікія па вашых назіраннях былі страты?

Віталь Лазебнік: Была больш-менш афіцыйная інфармацыя пра 22 загінулых і больш за 150 параненых. І гэта практычна адпавядае таму, што я назіраў. Мы страцілі шмат тэхнікі падчас выхаду, але людзі выходзілі пешкам. Так, былі забітыя, былі параненыя, але не так шмат, як заяўляюць сепаратысты, і не так мала, як сцвярджаюць спікеры АТА. Ведаеце, як на вайне робяць, — бяруць звесткі з аднаго і другога боку, дзеляць на 10 і атрымліваюць больш-менш аб’ектыўныя лічбы. Калі кажуць, што загінула два чалавекі, то гэта недзе 20 будзе, а калі супрацьлеглы бок кажа, што знішчыў 200 ворагаў, то гэта, зноў такі, будзе тыя ж 20. Праўда недзе пасярэдзіне. Да ўсяго, не забывайце, што 22 забітых і 150 параненых, пра якіх кажуць, гэта тыя, каго вывезлі ў тыл. Тыя забітыя і параненыя, якія засталіся на полі бою, лічацца без звестак зніклымі. Магу сказаць, што калі мы выходзілі, то бачылі шмат “хуткіх”, якія вывозілі хлопцаў з поля бою. Бо на выхадзе мы патрапілі ў танкавую засаду: з аднаго боку танкі стралялі па тэхніцы, а з другога — снайперы стралялі па тых, хто вылазіў з падбітай тэхнікі. І там шмат было параненых. Але іх, я тэлефанаваў і адмыслова цікавіўся, забралі браніраваныя “медычкі”.

Еўрарадыё: Вы верыце, што мірныя перамовы будуць мець станоўчы вынік?

Віталь Лазебнік: Бессэнсоўныя спробы. Калі з нашага боку і ёсць спробы выконваць дамоўленасці, то з боку сепаратыстаў гэта выключна зацягванне часу і замыльванне вачэй. Кожны раз пасля падпісання чарговых дамоўленасцяў нашы пачынаюць іх выконваць, пачынаюць тэхніку адводзіць, а сепаратысты гэтым карыстаюцца для таго, каб працягваць пашыраць тэрыторыю. 

Фота з архіва Віталя Лазебніка